| Πανδαιμονιον | Date: Κυριακή, 04-ΑΥΓ-2013, 3:00 AM | Message # 1 |
 Ο βασιλιάς των μελών
Group: "Εσπερίτες"
Messages: 1684
Status: Offline
| «
Ο αέρας κινεί τα καράβια στις θάλασσες και καθαρίζει την ατμόσφαιρα από
τα κακά. Αυτός κτυπά και την καμπάνα, που ο Μέγας Αλέξανδρος έβαλε
επάνω από τους λόφους, όπου είναι, κλεισμένοι οι σκυλοκέφαλοι, που θα
βγουν έπειτα από καιρούς». Μία από τις πλέον παράδοξες επιβιώσεις από
την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή είναι αυτή που αφορά τους
κυνοκέφαλους, πλάσματα ανθρώπινα που έχουν όμως κεφάλι σκύλου, πλάσματα
που αναφέρονται συχνά και των οποίων -παραδόξως- έχουμε πολλές
απεικονίσεις. Φυσικά έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις, αλλά…
επειδή ποτέ και σε καμία περίπτωση δεν εμφανίστηκε πάνω στη γη φυλή
ανθρώπων με κεφάλι σκύλου, θα πρέπει να στραφούμε στο χώρο του μύθου και
του συμβολισμού για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε την παράξενη αυτή,
όσο και τερατώδη φιγούρα.
Και το πιο περίεργο είναι ότι ως κυνοκέφαλο λάτρευαν οι αρχαίοι
Αιγύπτιοι τον θεό Άνουβι (θεό του θανάτου), οι αρχαίοι Έλληνες τον
ταύτιζαν με τον ψυχοπομπό Ερμή, ενώ ένα χριστιανός άγιος, ο Άγιος
Χριστόφορος, εμφανίζεται στις πηγές ως κυνοκέφαλος και ως τέτοιος
απεικονίζεται σε πολλές αναπαραστάσεις του.
Στην προχριστιανική εποχή μπορούμε να ανιχνεύσουμε δύο διαύλους που
αφορούν τους κυνοκέφαλους. Ο πρώτος ξεκινά σε άγνωστη εποχή, με
μυθολογικές ρίζες στο απώτατο ελληνικό προϊστορικό παρελθόν,
ενσωματωμένος σε αρχέγονες θυσιαστικές τελετουργίες και χρονολογικά
φτάνει μέχρι τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο δεύτερος δίαυλος είναι
ο ίδιος με τον προηγούμενο, αλλά επεκτείνεται δεχόμενος επιδράσεις από
τη ζωή και τα έργα του μεγάλου στρατηλάτη καθώς σε αυτόν εντάσσεται η
μυθιστορία του Αλέξανδρου και αποκτά μεγάλες φιλολογικές και κατ’
επέκταση λαογραφικές διαστάσεις.
Η τεράστια αποδοχή της προσωπικότητας του Αλέξανδρου από πλήθος λαών
-φαινόμενο μοναδικό στην παγκόσμια ιστορία- και οι πραγματικές ή
μυθολογικές περιγραφές των κατορθωμάτων του, όπως εξιστορούνται στη
Φυλλάδα του Μεγάλου Αλεξάνδρου από τον ψευδο-Καλλισθένη συνέβαλλαν στην
όλη υπόθεση. Μέσω αυτής της φιλολογίας οι κυνοκέφαλοι «πέρασαν» στη
βυζαντινή εικονογραφία ενώ η αρχέγονη, ιδιότυπη μορφή του κυνός ή και
του λύκου (λυκ = φως) αποδόθηκε στον Άγιο Χριστόφορο.
Η αρχαία ελληνική μυθολογία έχει διασώσει πολλές πληροφορίες για τους
σκυλόμορφους των προϊστορικών χρόνων, στοιχεία τα οποία φυσικά δεν
μπορούν να επαληθευτούν. Π.χ. ο τρικέφαλος σκύλοςΚέρβερος, φύλακας του
Άδη, τον οποίο οι Δωριείς συσχέτιζαν με τον κυνοκέφαλο αιγυπτιακό θεό
Άνουβι, τον ψυχοπομπό. Πίστευαν ότι ο Κέρβερος, επειδή είχε τρία κεφάλια
ήταν αρχικά η θεά του θανάτου Εκάτη ή Εκάβη.
Η θεά, που και αυτή ήταν τριπλής φύσης, εικονιζόταν σαν σκύλα, επειδή τα
σκυλιά τρώνε σάρκες πτωμάτων και αλυχτούν στο φεγγάρι. Όταν ο Ηρακλής
κατεβαίνει στον Τάρταρο για να αιχμαλωτίσει τον Κέρβερο (12ος άθλος),
ήταν η τρικέφαλη Εκάτη που τον υποδέχθηκε ως Κέρβερος. Θεωρούνταν
θανατηφόρα η επαφή με τον Κέρβερο αφού όταν γαύγιζε ράντιζε με το σάλιο
του τα πράσινα λιβάδια και έκανε να φυτρώνει το δηλητηριώδες φυτό
στριγγλοβότανο, που το ονόμαζαν και φυτό της Εκάτης.
Η Εκάτη ή Αγριόπης (=αγριοπρόσωπη), μια πανάρχαια θεά του μητριαρχικού
κύκλου, ταυτισμένη εν πολλοίς και με τη Σελήνη ή την Άρτεμη, δύο άλλες
φεγγαροθεές, είχε κόρες τις Έμπουσες (= αυτές που παραβιάζουν), θηλυκούς
δαίμονες της αποπλάνησης, οι οποίες μεταμορφώνονταν (ανάμεσα σε άλλα)
και σε σκύλες.
Η Εκάτη, όμως, εκτός από τη μορφή της Σκύλας (= αυτή που σκίζει),
θεωρείται ότι θήλαζε τον Ασκληπιό, τον ημίθεο της Ιατρικής και γι’ αυτό
από τότε τον συνοδεύει σε κάθε αναπαράσταση ή απεικόνιση του. Άλλη
σημαντική εκδοχή για την Εκάτη είναι ότι γέννησε μια κληματόβεργα και
έφερε το αμπέλι στην Ελλάδα, και αυτή η εκδοχή είναι ο αρχαιότερος
ελληνικός μύθος για την πρώτη παρουσία του κρασιού στον ελληνικό χώρο. Η
ταύτιση φαίνεται και από άλλο γεγονός- μια μεταμόρφωση της Εκάτης ήταν
σε Μαίρα (η άλλη ήταν σε «Σκύλα»), που αποτελούσε το σύμβολο της Σκύλας
στον ουρανό, δηλαδή ήταν ο αστερισμός του Μικρού Κυνός.
Η εξήγηση γι’ αυτό ήταν η εξής: όταν ο Διόνυσος θέλησε να εξαπλώσει την
καλλιέργεια της αμπέλου στην Αττική έπεισε τον βασιλιά Ικάριο να το
κάνει. Όταν ο τελευταίος έφτιαξε κρασί πρόσφερε από αυτό σε βοσκούς της
Αττικής για να τους κάνει να το συνηθίσουν.
Το κρασί, όμως, ήταν άκρατος οίνος (δεν ήταν δηλαδή κρασί ήτοι
ανακατεμένο με νερό), οπότε γρήγορα τους ζάλισε και νιώθοντας άσχημα,
νόμισαν ότι ο Ικάριος προσπάθησε να τους δολοφονήσει.
Τότε, μέσα στη ζάλη τους, τον σκότωσαν και τον έθαψαν σ’ ένα μέρος που
κράτησαν μυστικό. Όμως την ταφή είδε η σκύλα του Ικάριου η Μαίρα, η
οποία οδήγησε εκεί την κόρη του Ηριγόνη που τον ξέθαψε και τον έθαψε
αλλού με τις ανάλογες τιμές.
Η συνέχεια είναι γνωστή και ταυτίζεται με την κατάρα της Ηριγόνης στους
Αθηναίους. Λόγω της πράξης της αυτής η Μαίρα κέρδισε μια θέση στον
ουρανό και έγινε το άστρο Μικρός Κύων, που όταν έβγαινε στον ουρανό οι
βοσκοί του Μαραθώνα Αττικής του πρόσφεραν ανθρωποθυσίες.
Άλλη μεταμόρφωση της Εκάτης ήταν στη γνωστή Σκύλλα του ομηρικού έπους
Οδύσσεια. Ο θρύλος διηγείται ότι η Σκύλλα ήταν κάποτε μια πανέμορφη
κοπέλλα. κόρη της Εκάτης Κραταιΐδας από τονΦόρκυνα ή τον Φόρβαντα -ή της
Έχιδνας από τον Τυφώνα, τον Τρίτωνα ή τον Τυρρηνό- αλλά ύστερα
μεταμορφώθηκε σ’ ένα φοβερό σκυλάμορφο τέρας, με έξι κεφάλια και δώδεκα
πόδια. Η Σκύλλα γαύγιζε σαν μικρό κουτάβι και ταυτιζόταν με τα κόκκινα
σκυλιά του ψυχοπομπού Άνουβι.
Άλλη πληροφορία για κυνοκέφαλα όντα προέρχεται από τον Ιωάννη Τζέτζη
(Εις τον Λυκόφρονα, 45 και 50), ο οποίος «…αναφέρει κάτι που φαίνεται να
έχει εσφαλμένα συναχθεί από αρχαία αγγειογραφία, όπου η Αμφιτρίτη
στέκεται δίπλα σε μια πηγή που την έχει καταλάβει ένα κυνόμορφο τέρας-
από την άλλη πλευρά του αγγείου είναι ένας πνιγμένος ήρωας που
περιβάλλεται από δύο τριάδες κυνοκέφαλες θεές στην είσοδο του Κάτω
Κόσμου». Με κυνοκέφαλες θεές που τη συνοδεύουν απεικονίζεται η Εκάτη, τα
γνωστά στη φιλολογία ως «κυνοκέφαλα φάσματα της Εκάτης», απεικονίσεις
που διασώζονται ακόμα και σε χριστιανικά χειρόγραφα και κώδικες, όπως
π.χ. αυτός του Παναγίου Τάφου” ή της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Παρισιού”.
Από το χώρο της μυθολογίας και περνώντας στο χώρο της ιστορίας και της
φιλολογικής παράδοσης είναι φανερό ότι όσα στοιχεία διαθέτουμε
προέρχονται από καταγραφές εκστρατειών των διαφόρων ηρώων και μυθικών
( προσώπων σε άγνωστους τόπους μακρινούς, όπως π.χ. του Ηρακλή, του
Περσέα, του Θησέα, του Ιάσονα κ.α. Ειδικά για τους σκυλόμορφους
(«Ημίκυνες»), πλάσματα ανθρώπινα με κεφάλι σκύλου, γράφει πρώτος ο
Ησίοδος και κατόπιν ο Αισχύλος, που μιλά για «κυνοκέφαλους», ενώ άλλοι
περιγράφουν τέτοια τέρατα που συναντώνται στα ταξίδια των Ελλήνων
ανατολικά, κυρίως στην Ινδία, σε εποχές ακόμα πριν την άφιξη εκεί του
Αλέξανδρου.
Η επαφή των Ελλήνων με την Ινδία είναι πολύ παλιά.
Σύμφωνα με το θρύλο, τη χώρα αυτή είχε επισκεφτεί ο θεός Διόνυσος και η
ακολουθία του και είχε διδάξει στους κατοίκους της την καλλιέργεια της
αμπέλου και την παραγωγή κρασιού.
Πέρα από το μύθο, όμως, η ιστορία έχει διασώσει πραγματικές επαφές με
αυτή τη χώρα και πρώτος, από όλους όσους την αναφέρουν, είναι ο Σκύλαξ ο
Καρυανδεύς (520 π.Χ.) στο έργο του Γης περίοδος. Ο πρώτος αυτός Σκύλαξ,
γιατί υπάρχει και ένας νεότερος με το ίδιο όνομα γύρω στο 350 π.Χ.,
κατ’ εντολή του Δαρείου του Κοδομανού είχε διαπλεύσει τον Ινδό ποταμό
και εκτέλεσε περίπλου από τις εκβολές του έως την Αραβία και το Σουέζ”.
Δυστυχώς ο Σκύλαξ δεν αναφέρεται σε Κυνοκέφαλους, κάτι που κάνει
εκτεταμένα ο Κτησίας.
Ο Κτησίας ο Κνίδιος (5ος-4ος αι. π.Χ.) είναι ο πρώτος Έλληνας συγγραφέας
που έγραψε βιβλίο ειδικά για την Ινδία, τα Ινδικά, το οποίο απωλέσθηκε,
όπως και το άλλο περίφημο έργο του τα Περσικά. Όμως τα γνωρίζουμε
διότι, εκτός των λίγων αποσπασμάτων που έχουν διασώσει διάφοροι
συγγραφείς -όπως ο Αιλιανός-, τα περιλαμβάνει ο Φώτιος στην περίφημη
«Βιβλιοθήκη» του, γνωστή και ως «Μυριόβιβλος». Ο Φώτιος, μια από τις
μεγάλες πνευματικές προσωπικότητες του Βυζαντίου, διετέλεσε Οικουμενικός
Πατριάρχης τις περιόδους 857-867 και 877-886.
Κάποτε με απόφαση της Βυζαντινής Γερουσίας διορίσθηκε «πρέσβης στους
Ασσυρίους». Προτού αναχωρήσει, συνέγραψε τη «Βιβλιοθήκη» που είναι
ουσιαστικά περίληψη 279 ακριβώς βιβλίων από όσα είχε διαβάσει ο
ευρυμαθής Πατριάρχης, στα οποία αναφέρθηκε από μνήμης (!). Αυτό φυσικά
είναι και καλό και κακό. Το καλό είναι αυτονόητο- ο Πατριάρχης διέσωσε
-έστω και περιληπτικά- το περιεχόμενο βιβλίων που έχουν χαθεί, ενώ το
κακό είναι ότι «από μνήμης» δεν ήταν δυνατόν να θυμάται ακριβώς ό,τι
είχε διαβάσει. Και επί του προκειμένου, το έργο του Κτησία Ινδικά
σαφέστατα είναι διαφοροποιημένο και όχι ακριβές. Αντιπαρέρχομαι τα όσα
«θαυμαστά» αναφέρει ο Κτησίας στο έργο του Ινδικά και περιορίζομαι στα
όσα έγραφε για τους κυνοκέφαλους:
«Στα βουνά του Ινδού ποταμού ζουν άνθρωποι που έχουν κεφάλι σκύλου. Τα ρούχα τους είναι από δέρμα άγριων ζώων. Δεν μιλούν καμμιά γλώσσα αλλά
γαυγίζουν σαν τα σκυλιά και συνεννοούνται με τον τρόπο αυτό. Οι Ινδοί
τους αποκαλούν “Καλύστριους” που σημαίνει “κυνοκέφαλοι”. Τα δόντια τους
είναι ισχυρότερα από εκείνα των σκύλων. Τους βρίσκει κανείς μέχρι και
του Ινδού ποταμού. Είναι μαύροι και έχουν βαθύ το αίσθημα της
δικαιοσύνης όπως και οι άλλοι Ινδοί με τους οποίους άλλωστε είναι σε
επαφή. Καταλαβαίνουν την γλώσσα των άλλων αλλά δεν μπορούν να τους
μιλήσουν. Συνεννοούνται με νοήματα όπως οι κωφάλαλοι.Το έθνος τους
αριθμεί 120.000.
»Οι κυνοκέψαλοι που κατοικούν στα βουνά δεν κάνουν καμμιά δουλειά. Ζουν
από το κυνήγι, το κρέας του οποίου ξηραίνουν στον ήλιο. Έχουν πρόβατα,
κατσίκες και όνους. Πίνουν γάλα και ξυνόγαλα. Τρώνε επίσης τον καρπό του
“σιπταχόρου” που είναι γλυκό και που οι Ινδοί ξεραίνουν όπως οι Έλληνες
τη σταφίδα.
»Οι κυνοκέφαλοι κατασκευάζουν σχεδία στην οποία φορτώνουν τους ξερούς
αυτούς καρπούς, το άνθος της πορφύρας καθαρισμένο και το ήλεκτρο, τα
οποία ανταλλάσονν με τους Ινδούς έναντι άρτων, αλευριού και βαμβακερών
ρούχων. Αγοράζουν από αυτούς τα ξίφη που χρησιμοποιούν για να κυνηγήσουν
άγρια θηρία, ακόμη δε και τόξα και ακόντια, στη χρήση των οποίων είναι
εξαιρετικά ικανοί. Είναι αήττητοι γιατί ζουν στα ψηλά βουνά που είναι
απρόσιτα. Κάθε τρία χρόνια ο βασιλιάς τους χαρίζει 300.000 βέλη, 120.000
ασπίδες και 500.000 ξίφη.
»Οι κυνοκέφαλοι δεν ζοuν σε σπίτια. Ζουν σε σπήλαια, κυνηγούν θηρία με
τόξα και ακόντια. Είναι τόσο γρήγοροι ώστε ξεπερνούν τα θηρία αυτά στο
τρέξιμο.
»Οι γυναίκες τους λούζονται μια φορά το μήνα όταν έλθει η περίοδο τους
-ποτέ άλλοτε. Οι άνδρες δεν λούζονται αλλά τρίβονται με κάποιο λάδι που
βγάζουν από τα γάλα και σκουπίζονται με δέρματα. Ντύνονται με λεπτά
δέρματα, άνδρες και γυναίκες.
Οι πλουσιότεροι φορούν λινά αλλά είναι λίγοι. Δεν έχουν κρεβάτια.
Κοιμούνται σε στρώματα από φύλλα δέντρου. Ο πλούτος υπολογίζεται με βάση
τον αριθμό των προβάτων. Κατά τα λοιπά όμως είναι αρκετά ισόνομα
κατανεμημένος.
»Όλοι τους, άνδρες και γυναίκες έχουν ουρά όπως τα σκυλιά.
Οι άνδρες ενώνονται με την γυναίκα “τετραποδιστί”, όπως και πάλι τα σκυλιά. Είναι δίκαιοι και ζουν μέχρι 200 χρόνια».
Αφήνοντας το Φώτιο και το θαυμαστό έργο του, πρέπει να σημειώσω ότι οι
αναφορές του Κτησία σε μια φυλή κυνοκέφαλων ανθρώπων θεωρούνται
φανταστικές, και είναι λογικό.
Άνθρωποι με κεφάλι σκύλου δεν υπήρξαν ποτέ, γι’ αυτό και νεότεροι
μελετητές προσπάθησαν να διερευνήσουν το θέμα πιο διεξοδικά, όπως ο Ο C.
Lassen, που υποστήριξε ότι ο Κτησίας δεν επινόησε όσα φανταστικά
διηγείται. Όπως αναφέρει ο Δ.Κ. Βελισσαρόπουλος, που παραθέτει τα
σχετικά στοιχεία: «Όσον αφορά τους Κυνοκέφαλους ή τους Κυναμολγούς, κατά
τον Lassen ο Κτησίας αναφερόταν, χωρίς ο ίδιος να το ξέρει, σε φυλή που
έτρεφε μεγάλα κοπάδια ζώων. Η φυλή αυτή είχε πελώρια σκυλιά για να
φυλάγουν τα ζώα. Και στην περίπτωση αυτή, πρόκειται για πρωτόγονη φυλή
που είχε αποσυρθεί στα απρόσιτα βουνά της Νότιας Ινδίας. Κατ’ ανάγκην
συναλασσόταν ειρηνικά με τους Ινδούς κατακτητές που περιφρονούσαν τα
μέλη της και της έδωσαν το περιφρονητικό όνομα που έφτασε στ’ αυτιά του
Κτησία. Η φυλή αυτή αντιστοιχούσε κατά τον Lassen προς τη γνωστή από την
ινδική παράδοση φυλή των cunamukta».
Η άποψη αυτή είναι πιθανότατα πολύ λογική και μπορεί να γίνει αποδεκτή.
Αλλά για να δικαιολογήσουμε λίγο τον Κτησία, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι
στην ελληνική μυθολογία, ιστορία ή φιλολογία, συχνά εμφανίζονται τέρατα,
ανθρωπόμορφα ή όχι, που έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο. Όπως
σημειώνει και ο Jacquew Heers;, βιογράφος του Κολόμβου, «Ο βάρβαρος
ξένος, οι μυθοπλασμένοι άνθρωποι πάντοτε έλκυσαν τη φαντασία από την
εποχή των Ελλήνων ως τον Πάπα Πιο τον Β’. Μερικοί συγγραφείς ή
καλλιτέχνες περιέγραψαν ή απεικόνισαν τέρατα, που αναπαριστούσαν άλλωστε
και τα γλυπτά της ρωμαϊκής εποχής.
Πολύ συχνά πράγματι παρίσταναν ανθρώπους με κεφάλια σκύλων, με μακριά
αυτιά, ανθρώπους φυτά, κενταύρους και ανθρώπους κατά το ήμισυ ζώα». Άρα
ήταν φαινόμενο που παρουσιάστηκε και αλλού εκτός Ελλάδος. Ο Ηeers
αναφέρει ονομαστικά κάποιον Οderic De Paderne «…πού είχε επισκεφθεί
ωρισμένες περιοχές της Ασίας και που διηγείται ότι συνάντησε πυγμαίους
τριών σπιθαμών και κυνοκέφαλους και άλλα τερατόμορφα όντα…», ενώ
προσθετικά σημειώνεται και ο Μάρκο Πόλο, που αναφέρει ότι κυνοκέφαλοι
ζούσαν στο αρχιπέλαγος του Αdaman.
Όμως δεν πρέπει να μας διαφεύγει κάτι. Από την εποχή του Κτησία (5ος αι.
π.Χ.) έως το 1500 μ.Χ. (Κολόμβος) μεσολαβούν 2000 χρόνια και δεδομένου
ότι το έργο του Κτησία Ινδικά απωλέσθηκε, πρέπει να βρούμε από ποια πηγή
αντλήθηκε αυτή η παράδοση για την ύπαρξη κυνοκέφαλων ανθρώπων. Αλλά
πριν φτάσουμε στον ενδιάμεσο κρίκο, πρέπει να δούμε κάτι άλλο: τη σχέση
του «κυνοκέφαλου» με αντίστοιχα αιγυπτιακά πρότυπα.
Πράγματι δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη η ταύτιση και η ονομασία. Η
ελληνική λέξη Κυνοκέφαλος σαφέστατα αναφερόταν στον ιερό μπαμπουΐνο της
αιγυπτιακής θρησκείας, που είχε μορφή σκύλου, και ο Reau στο θαυμαστό
έργο του συνδέει τον Κυνόμορφο Άγιο Χριστόφορο με τον Αιγύπτιο θεό
Άνουβι που είχε κεφάλι τσακαλιού. Ωστόσο η μεταγενέστερη ευρωπαϊκή
παράδοση για τους κυνοκέφαλους δεν οφείλεται σε ελληνικής προέλευσης
πηγή, αλλά στον Πλίνιο και στο έργο του Φυσική Ιστορία (βιβλ. 7, 2.),
στο οποίο φυσικά προστέθηκαν και όσα αναφέρονται στη σχετικά με τον Μ.
Αλέξανδρο φιλολογία, η οποία έγινε αποδεκτή και από Άραβες λόγιους
μεταγενέστερων εποχών. Και βέβαια αυτή η αλληλουχία είναι μια θαυμάσια
απεικόνιση της διάδοσης των ιδεών (και ιδεοληψιών) από τον έναν
πολιτισμό στον άλλο.
Η μυθιστορία του Αλέξανδρου
Στη γνωστή παραλλαγή του μυθιστορήματος του Ψευδο-Καλλισθένη Το
Μυθιστόρημα του Αλέξανδρου, που γνωρίζουμε και ως Φυλλάδα τον Μεγ’
Αλέξανδρου, θέμα στο οποίο έχω αναφερθεί σε σχετικό άρθρο, αναφέρεται η
συνάντηση του στρατηλάτη με τους κυνοκέφαλους: «…Απ’ αυτού ημέρας δέκα
εδιάβη εις ένα τόπον, όπου ήτον οι Σκυλοκέφαλοι. Τούτων το κορμί ήτον
ανθρώπινον, το κεφάλι σκύλινον, και η φωνή τους ανθρώπινη και
επεριπατούσαν ωσάν σκυλιά. Εσκότωσεν ο Αλέξανδρος πολλούς και από
εκείνους, και μετά δέκα ημέρας αφήνοντας τον τόπον τους, επήγε εις ένα
χωρίον…».
Αυτή η σύντομη αναφορά φαινομενικά δεν είναι αρκετή ώστε να
δικαιολογήσει την έκταση της παρουσίας κυνοκέφαλων στους μεταγενέστερους
χρόνους και την τόσο έντονη επιρροή τους στη βυζαντινή αγιογραφία και
στο Χριστιανισμό εν γένει. Όπως φαίνεται, όμως, η μυθιστορία του
Αλέξανδρου είχε άλλη, πολύ μεγαλύτερη διεισδυτική ικανότητα και δεν
υπήρξε ένα ακόμη ελληνικό μυθιστόρημα ανάμεσα στα πολλά άλλα της
ελληνιστικής εποχής.
Αυτή η υπέρ τα όρια μυθοποίηση και αποδοχή του Μ. Αλεξάνδρου δεν συνέβη
φυσικά αμέσως. Κάθε αιώνας που περνούσε, από το θάνατο του και πέρα,
συσσώρευε υλικό μυθοπλασίας και φαντασίωσης σε τέτοιο σημείο ώστε ο
μύθος να είναι ζωντανός έως πρόσφατα. Φυσικά, η διαδικασία μυθοποίησης
του Αλέξανδρου δεν είναι τόσο εύκολα εξηγήσιμη, αλλά μάλλον πρέπει να
πάρουμε τα πράγματα από την αρχή και να δούμε εν τη γενέσει του το θέμα.
Από όλους τους ιστορικούς, ερευνητές και μελετητές της λογοτεχνίας είναι
σήμερα αποδεκτή η άποψη ότι το λογοτεχνικό είδος που γνωρίζουμε ως
μυθιστόρημα αποτελεί μια ελληνική συνεισφορά στην παγκόσμια λογοτεχνία.
Και αυτό επινοήθηκε στην Ελλάδα, στη διάρκεια των ελληνιστικών χρόνων
(330-30 π.Χ.) όχι με την ονομασία «μυθιστόρημα», αλλά με την ονομασία
«Δραματικός λόγος». Την άποψη αυτή διασώζει ο Πατριάρχης Φώτιος στην
περίφημη Βιβλιοθήκη του. Τα έργα παρόμοιας μορφής τα αποκαλούσαν ακόμη
με τις ονομασίες δράμα, βιβλίον ή βιβλία, ενώ στη μεσαιωνική περίοδο τα
γνωρίζουμε ως διηγήσεις. Σαφέστατα λοιπόν η ονομασία «μυθιστόρημα» είναι
πολύ μεταγενέστερη. Ο Τοmas Hagg στο θαυμάσιο έργο του σημειώνει τα
εξής:
«Η λέξη μυθιστορία (mythistoria) εμφανίζεται για πρώτη φορά σε λατινικό
κείμενο τέταρτου αιώνα μ.Χ., για να δηλώσει βιογραφίες που περιέχουν
ασήμαντα γεγονότα ή ψεύδη ανάμεικτα με αλήθειες. Τον όρο αυτόν προτείνει
το 1804 ο Κοραής για το αρχαίο ελληνικό μυθιστόρημα, αντί του
“βάρβαρου” romance (που ο ίδιος αποδίδει: “ρωμανόν”), με το εξής
επιχείρημα: “τοιούτον όνομα σύντομον και κατάλληλον κρίνω το ΜΥΘΙΣΤΟΡΙΑ,
το οποίον όχι μόνον εναργώς σημαίνει την φύσιν του πράγματος, αλλά
είναι και μια λέξις [...] προς τούτοις Ελληνικότατη”».
Από την προηγούμενη κατάταξη βλέπουμε ότι το Μυθιστόρημα του Αλέξανδρου
ανήκει στις μυθιστορίες της εποχής εκείνης, συγκροτημένη αρκετούς αιώνες
μετά το θάνατο του στρατηλάτη, από ανώνυμο συγγραφέα του 300 μ.Χ.
Επειδή το έργο αποδόθηκε, λανθασμένα, στον ιστορικό Καλλισθένη από την
Όλυνθο, που συνόδευε τον Αλέξανδρο στις εκστρατείες του, αποκαλούμε το
συγγραφέα του Ψευδο-Καλλισθένη. Η αρχική απόδοση του έργου στον ιστορικό
Καλλισθένη έγινε από το βυζαντινό λόγιο Ιωάννη Τζέτζη τον 12ο αιώνα και
την ξανασυναντούμε σε διάφορα χειρόγραφα του έργου κατά τον 14ο και 15ο
αιώνα. Ακόμα το γνωρίζουμε ως Το παραμύθι τον Μεγ’ Αλέξανδρου, ή ο
Μύθοςτον Αλεξάνδρου, ή Βίος του Αλεξάνδρου τον Μακεδόνος και πράξεις.
Τέλος το γνωρίζουμε και ως Ψευδό-Καλλισθένης, λόγω των όσων αναφέρθηκαν.
Μια άλλη ονομασία του έργου, βυζαντινή διασκευή σε πεζό λόγο (επειδή
υπάρχουν και έμμετρες διασκευές), φέρει τον τίτλο Ιστορία Αλεξάνδρου του
Μακεδόνος. Βίος, Πόλεμοι και Θάνατος αυτού και ως βιβλίο τυπώθηκε στη
Βενετία στα 1699, με αρκετές μεταγενέστερες επανεκδόσεις. Η διασκευή
αυτή είναι η πιο γνωστή, κυκλοφορούσε σε φτηνή έκδοση σε κακότεχνα
φυλλάδια και έμεινε γνωστή με τη λαϊκή έκφραση Φυλλάδα του Μεγ’
Αλέξανδρου. Από όσα γνωρίζω, νομίζω ότι η «Φυλλάδα» είναι η πιο
διαδεδομένη μορφή αφήγησης των περιπετειών του Αλέξανδρου.
Παρά τις τερατώδεις αναλήθειες και τις κατά κόρον φανταστικές περιγραφές
του έργου, ο συγγραφέας του ο Ψευδο-Καλλισθένης (γνωστός και ως
Αίσωπος) κάπου στηρίχθηκε για να αφηγηθεί το μύθο του, κάποια πρότυπα
χρησιμοποίησε. Φυσικά χρησιμοποίησε το έργο του ιστορικού Καλλισθένη
Πράξεις Αλεξάνδρου, που έμεινε ατελές λόγω θανάτου του συγγραφέως του.
Το έργο περιλαμβάνει γεωγραφική περιγραφή των χωρών της Μ. Ασίας,
Συρίας, Φοινίκης κ.λπ. απ’ όπου πέρασε ο Αλέξανδρος, χωρίς να παραθέτει
ιστορικές υπερβολές και μυθοπλασίες, δεδομένου ότι ως ιστοριογράφος του
Αλέξανδρου ήταν σαφώς ακριβολόγος και καθόλου κόλαξ. Ακριβώς επειδή δεν
ανήκε στους αυλοκόλακες που περιστοίχιζαν τον Αλέξανδρο, έπεσε στη
δυσμένεια του. Άρα ως ιστορική πηγή ήταν αξιόλογη.
Άλλη πηγή του Ψευδο-Καλλισθένη ήταν οι Βασίλειοι Εφημερίδες, που
συντάσσονταν από τον αρχιγραμματέα της Αυλής, διαδικασία που συμφωνούσε
με τα έθιμα της Περσικής Αυλής. Υποθέτουμε ότι οι Βασίλειοι Εφημερίδες
ήταν η επίσημη συγκέντρωση στοιχείων που αφορούσαν το κράτος και τη
βασιλεία γενικά, παρά το γεγονός ότι η λέξη «εφημερίδες» σημαίνει κάτι
εντελώς πρόχειρο. Δεν μπορώ να φανταστώ κάποια άλλη χρήση τους, παρά ως
επίσημο αρχείο του Βασιλείου, εκτός αν ήσαν μια μορφή εφημερίδας, φυσικά
χειρόγραφης, που ετοιχοκολλείτο στο χώρο του Παλατιού και είχε διάφορες
ειδήσεις.
Μια τρίτη και τελευταία πηγή του Ψευδο-Καλλισθένη πρέπει να ήταν η
Ιστορία Μεγάλου Αλεξάνδρου του Πτολεμαίου Α’, ο οποίος τόσο πολύ
εκμεταλλεύτηκε το μύθο του Αλέξανδρου για να εδραιώσει τη θέση του στο
θρόνο της Αιγύπτου. Ο Άγγελος Φουριώτης σημειώνει επ’ αυτού:
«Δεν είναι απίθανο η ιστορία του (έργο του Πτολεμαίου Α’) ν’ αποτέλεσε
τη βάση των αντιγράφων που κυκλοφόρησαν τον Β’ μ.Χ. αιώνα, που ίσως ν’
αποτέλεσαν, συνέχεια, τη βάση της παραλλαγής του Γ’ μ.Χ. αιώνα. Η
δεύτερη παραλλαγή πρέπει νά’γινε τον Β’ μ.Χ. αιώνα, γιατί ένα στοιχείο
βασικό ευνοεί την τότε σύνταξη της: η παρεμβολή, μέσα στο μυθιστόρημα,
της εκστρατείας του ήρωα στην Ιταλία και η κατάκτηση της Ρώμης. Είναι
τούτο μια έμμεση εκδίκηση του συγγραφέα εναντίον της Ρωμαϊκής κατοχής.
Όσο για την πλήρη συγκρότηση της όλης μυθιστορίας, αυτή είναι έργο του
Γ’ μ.Χ. αιώνα, όπως φανερώνουν: η μνημόνευση του φιλόσοφου Favorins, η
πληθώρα των ασιατών αυτοκρατόρων της Ρώμης που ακούνε στ’ όνομα
Αλέξανδρος, η χρονολογία των μύθων και των παραδόσεων για τον Αλέξανδρο,
οι στίχοι που έχουν παρεμβληθεί στο μυθιστόρημα, και οι επιβιώσεις σ’
αυτό Πτολεμα’ίκών στοιχείων και στοιχείων του Β’ μ.Χ. αιώνα, με
κυριώτερο την παρεμβολή επιστολών (Αλεξάνδρου: προς Αριστοτέλη, προς
Ολυμπιάδα) και αλληλογραφίας (Αλεξάνδρου-Δινδίμου, βασιλέα των
Βραχμάνων), μέσο για να γίνεται περισσότερο εκλαϊκευμένη και περισσότερο
πλούσια σε δράση η διήγηση, όπως συνηθιζόταν κατά τη διάρκεια των
αυτοκρατορικών Ρωμαϊκών χρόνων».
Η παράθεση ή ενσωμάτωση των διαφόρων επιστολών στο βίο του Αλέξανδρου
αποτελεί, σύμφωνα με τους μελετητές, μια αξιόλογη καινοτομία. Από τη μια
δίνει τη δυνατότητα να αναδειχθεί η προσωπικότητα του επιστολογράφου,
να γίνει σαφής η υποκειμενική ικανότητα κρίσης, να δώσει τις οπτικές
γωνίες υπό τις οποίες αξιολογούσε τα διάφορα γεγονότα, και από την άλλη
να εμπεδώσει το βαθμό αντικειμενικότητας των όσων περιγράφονται, ώστε να
θεωρηθούν ως πραγματικά. Και δεν είναι τυχαίο ότι ακριβώς σ’ αυτή την
ακατάσχετη επιστολογραφία εμπεριέχονται τα περισσότερα των φανταστικών
στοιχείων του έργου.
Μια πλούσια ακατάσχετη φαντασία που δεν αφήνει τίποτα να χαθεί.
Εκμεταλλεύεται κάθε συμβάν, καθετί που είναι γνωστό στο συγγραφέα,
οτιδήποτε υπέπεσε στην αντίληψη του ή άκουσε ή διάβασε έτσι ώστε το
μυθιστόρημα αυτό να αποτελεί ένα κράμα ιστορικής αλήθειας και φαντασίας.
Τα δύο αυτά στοιχεία είναι τόσο αδιαχώριστα, τόσο στέρεα ενσωματωμένα
το ένα στο άλλο, ώστε χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια να διαχωριστούν.
Στην παράδοση για την επαφή του Αλέξανδρου με τους κυνοκέφαλους ανήκει
μια λαογραφική αναφορά από τη Ρουμανία, και είναι ενδιαφέρουσα από την
άποψη της διάστασης αλλά και παραμόρφωσης του μύθου:
«Ο Θεός έστειλε τον μέγαν Αλέξανδρο να τιμωρήσει τους κακούς. Όταν ο
Αλέξανδρος ενίκησε τον Βασιλέα Πώρο, τον έπιασε και τον εφυλάκισε μέσα
στα σκοτεινά κοιλώματα μιας λοφοσειράς, που έκλεινε τους σκυλοκέφαλους.
Από εκεί ο Πώρος δεν ημπορεί να βγεί παρά στον κατοπινό καιρό. Πάνω από
τους λόφους αυτούς ο Μέγας Αλέξανδρος έμπηξε μια φούρκα (δίκρανο) και
του έβαλε μια καμπάνα που κτυπά μονάχη της με το φύσημα του αέρα. Οι
σκυλοκέφαλοι, όταν ακούνε την καμπάνα, ξέρουν πως ο Αλέξανδρος είναι
εκεί και τους φυλάει. Αυτοί θα βγουν στον κατοπινό καιρό και θα αρχίσουν
τη δουλειά που γι’ αυτούς τους προώρισε ο θεός. Οι σκυλοκέφαλοι έχουν
ένα μάτι στο μέτωπο κι ένα στον τράχηλο. Είναι βίαιοι και υπερβολικά
κακοί. Η ομιλία τους είναι άσχημη. Πιάνουν τους ανθρώπους και, αφού τους
λιπαίνουν, τους ψήνουν στο φούρνο και τους τρώνε».
Τα ίδια περίπου αναφέρει και η επόμενη παράδοση: «Ο αέρας κινεί τα
καράβια στις θάλασσες και καθαρίζει την ατμόσφαιρα από τα κακά. Αυτός
κτυπά και την καμπάνα, που ο Μέγας Αλέξανδρος έβαλε επάνω από τους
λόφους, όπου είναι, κλεισμένοι οι σκυλοκέφαλοι, που θα βγουν έπειτα από
καιρούς».
Οι δύο αυτές παραδόσεις που σαφέστατα ανήκουν στον κύκλο περί Μ.
Αλεξάνδρου, παρουσιάζουν μια νέα εκδοχή- εισβάλλουν στην όλη μυθιστορία
των μονόφθαλμων-ανθρωποφάγων (κύκλωπες, τους επονομαζόμενους και
μονομμάτηδες, ενώ ένας μονομμάτης δράκος αναφέρεται σε παραμύθι από την
Κερασούντα. Ακόμα μιλούν ή υπαινίσσονται όντα με τρία μάτια, γνωστούς ως
Τριαμμάτες, που και αυτοί σχετίζονται με τους κύκλωπες σύμφωνα με
δημώδεις παραδόσεις.
Όπως υποστηρίζει ο Αnsbacher, ο μύθος των κυνοκέφαλων υπάρχει και στην
αραβική φιλολογία, κάτι που είναι φανερό στο έργο του άραβα λόγιου
Αl-Qazwini, ο οποίος αναφέρεται σε μια φυλή κυνοκέφαλων που είχαν
πρόσωπο σκύλου, σώμα ανθρώπινο και φτερά(!), μια παραλλαγή του μύθου που
δεν συναντάμε πουθενά αλλού. Μια δεύτερη παραλλαγή θέλει τους
κυνοκέφαλους με δύο σώματα(!) και υπάρχουν σχετικά απεικονίσεις τους στα
έργα του Wolfhardt ή του Aldrovandi.
Ως όντα με διπλή σωματική εμφάνιση -ανθρώπου και σκύλου- οι κυνοκέφαλοι
εμφανίζονται κυρίως στους σλαβικούς λαούς, όπου η λαϊκή φιλολογία τους
θεωρεί καννίβαλους και μερικές φορές τους ταύτιζαν με τους Τάρταρους
(236), και στην Ελλάδα έχουμε σχετικές αναφορές, όπως αναφέρει ο
Οικονομίδης: «Εν Θράκη διηγούνται ότι “οι κυνοκέφαλοι απ’ εμπρός είναι
άνθρωποι και από πίσω σκύλοι απ’ εμπρός μιλούν και από πίσω γαυγίζουνε
απ’ εμπρός σε καλοπιάνουνε και από πίσω σε τρώνε”. Εν Λακεδαίμονι
παραδίδονται ότι ούτοι κατοικούσαν παρά την Βουρλιάν και έτρωγαν
ανθρώπους. Εις ελληνικά τινά παραμύθια οι κυνοκέφαλοι είναι παραπλήσιοι
προς δράκους, που καταπολεμεί ο παραμυθιακός ήρωας και γίνεται κύριος
των θησαυρών αυτών».
Ομοιότητα προς τους κυνοκέφαλους έχουν η συκιένεζα των Αλβανών, ο
psoglavi των Βουλγάρων και οι capcani ή catsuni (κατσαούνοι) των
Ρουμάνων, έτσι για να πάρουμε μια γενικότερη βαλκανική ιδέα περί
κυνοκέφαλων. Υποθέτω ότι σε αδρές γραμμές αυτή είναι μια συνολική
σκιαγράφιση του ιστορικού προβλήματος που αφορά στους κυνοκέφαλους,
τουλάχιστον μέχρι το τέλος του Μεσαίωνα, οπόταν έχουμε και πάλι μια
ιδιάζουσα «έξαρση» πληροφοριών γύρω από το θέμα, όπως έχω αναφέρει ήδη.
Εκτός του Οderic de Paderne, του Φραγκισκανού καλόγερου, που άλλοι
ονομάζουν Oderico of Pordenone, τις ίδιες θεωρίες πρέσβευε και ο John
Mandeville, ενώ η όλη ιστορία (αναφορά δηλ. σε τερατόμορφους ανθρώπους)
επιτάθηκε με τις ανακαλύψεις και εξερευνήσεις τον 15ου αιώνα. Όμως όσο
τα όρια του γνωστού κόσμου επεκτείνονταν λόγω αυτών ακριβώς των
εξερευνητικών ταξιδιών, οι φήμες για την ύπαρξη κάποιας φυλής
κυνοκέφαλων ανθρώπων υπεχώρησαν και οι πληροφορίες περιορίστηκαν στο
μυθολογικό παρελθόν.
Προφανώς αυτό το μυθολογικό παρελθόν επέζησε μέσω μιας άλλης διαδικασίας: της παρουσίας στη χριστιανική ιστορία και εικονογραφία ενός
αγίου με κυνοκέφαλη εμφάνιση, του Αγίου Χριστόφορου, του προστάτη των
αυτοκινητιστών.
Πώς συνέβη το καθόλα παράδοξο αυτό φαινόμενο;
Όταν ο Χριστιανισμός εδραιώθηκε ως επίσημη θρησκεία του Ανατολικού
Ρωμαϊκού κράτους, που γνωρίζουμε ως Βυζάντιο, ειδικά από τον 4 έως τον
6ο αιώνα, οι λεγόμενοι παγανιστές, δηλαδή οι Εθνικοί, οι Έλληνες
Δωδεκαθεϊστές υπέστησαν δεινούς διωγμούς και η θρησκεία τους
απαγορεύθηκε τουλάχιστον επισήμως διότι εν κρυφώ αυτή επέζησε για
πολλούς αιώνες ακόμη.
Και όχι μόνο επέζησε, αλλά διέτρησε τις λαϊκές δοξασίες περί
χριστιανισμού και αγίων εμβολιάζοντας τες με διάφορα παγανιστικά έθιμα,
όπως τα χελιδονίσματα, τα λιθοβολία κ.λπ. Στο επίπεδο της τέχνης, μεταξύ
των άλλων, αυτό υλοποιήθηκε κυρίως με την παρουσία του κυνοκέφαλου
Αγίου Χριστόφορου, μοναδικού (με την έννοια τους παράδοξου)
χαρακτηριστικού της βυζαντινής τέχνης, όπως το παρουσίασε διεξοδικά σε
σχετική εργασία του ο Χ. Χοτζάκογλου.
πηγη
πηγη
http://aneksigita-fainomena.blogspot.nl
Elke gek zijn gebrek
Message edited by Πανδαιμονιον - Κυριακή, 04-ΑΥΓ-2013, 3:06 AM |
| |
| |
| Πανδαιμονιον | Date: Τρίτη, 06-ΑΥΓ-2013, 10:44 PM | Message # 13 |
|
Ο βασιλιάς των μελών
Group: "Εσπερίτες"
Messages: 1684
Status: Offline
| Η αλήθεια για τους λυκάνθρωπους και ο αστέρας Σείριος
Η εικόνα του μεταλλαγμένου ανθρώπου σε λύκο, ο οποίος τριγυρνά τις νύχτες με πανσέληνο και σκοτώνει, καθοδηγούμενος από την δίψα του για
αίμα ανυπεράσπιστα θύματα κι όλα αυτά εξαιτίας των δυνάμεων του σκότους
(sic), είναι η «χολυγουντιανή» έκδοση του Λυκάνθρωπου που φυσικά δεν ανταποκρίνεται στην αρχική σημασία του συμβολισμού.
Στα αρχαία Ελληνικά μυστήρια και ιδίως σ’ εκείνα που είχαν τις ρίζες τους (ή τελούνταν) στην Αρκαδία, Λυκάνθρωποι αποκαλούνταν οι υψηλόβαθμοι μύστες που συμμετείχαν στις ηλιακές τελετές του αστέρα Σείριου, του αστερισμού του Κυνός (Σκύλου).
Σύμφωνα με την αρκαδική παράδοση που μας διασώζει ο Παυσανίας στα «Αρκαδικά» του, ο πρώτος Λυκάνθρωπος ήταν ο Λυκάων, γιος του Πελασγού και βασιλιάς της χώρας που ονομάστηκε από τον εγγονό του Αρκάδα σε Αρκαδία:«…ο Λυκάων όμως έφερε πάνω στο βωμό του λύκαιου Δία ανθρώπινο βρέφος και θυσίασε το βρέφος για να βρέξει το βωμό με το αίμα. Λένε πως ο
ίδιος ευθύς μετά την θυσία έγινε λύκος. προσωπικά δέχομαι ως αληθινή την
παράδοση αυτή, γιατί υπάρχει από παλαιά στους αρκάδες και γιατί επί
πλέον είναι εύλογη (…) Σ’ όλες τις εποχές συμβαίνει πολλά που πραγματικά
έγιναν κι άλλα που ακόμα και τώρα γίνονται να τα κάνουν απίστευτα στους
πολλούς εκείνοι που γύρω από ένα πυρήνα αληθείας δημιουργούν περίβλημα
ψεύτικο. λένε δηλαδή πως μετά τον Λυκάονα πάντοτε όποιος θυσιάσει για
τον λύκαιο Δία γίνεται λύκος, αλλά όχι για όλη του την ζωή. αν το καιρό
που είναι λύκος δεν φάει ανθρώπινο κρέας, ξαναγίνεται άνθρωπος κατά το
δέκατο έτος, άν όμως φάει, μένει για πάντα θηρίο» (Παυσανίας, «Αρκαδικά», VIII, 2, 3-3, 1).
Τα στοιχεία που μας δίνονται μέχρι στιγμής από το απόσπασμα αυτό είναι δύο: α) ότι μαρτυρείται ανθρωποθυσία σε προϊστορική εποχή, και β) ο τελών την θυσία αυτή βασιλιάς Λυκάων, τιμωρείται για την ύβρη του απέναντι στον Δία και μεταμορφώνεται σε λύκο.Βεβαίως, το ότι όλα συμβαίνουν κατά την διάρκεια τελετής από έναν βασιλέα
αρχιερέα είναι το στοιχείο που μας αποκαλύπτει την μυητική διάσταση του
πράγματος.
Έύλογα, όμως είναι και τα ερωτήματα που προκύπτουν: Γιατί, δηλαδή, ο ιερουργός – μύστης μεταμορφώνεται συγκεκριμένα σε λύκο
(κι όχι σε κάποιο άλλο αγρίμι) και μάλιστα ύστερα από προσφορά που
γίνεται επί του βωμού του λυκαίου Δία από ένα βασιλιά που ονομάζεται
Λυκάων; Το συνθετικό «λυκ»που εμφανίζεται κυρίαρχο στην εξέλιξη του μύθου μέσα από ονόματα και επίθετα (και μόνο τυχαίο δεν
είναι) ποια πληροφορία μας κωδικοποιεί;
Ας τα πάρουμε τα πράγματα, λοιπόν, με την σειρά. Ενώ βλέπουμε ότι σύμφωνα με την παράδοση η θυσία του βρέφους είναι αυτή που
προκαλεί την μεταμόρφωση σε λύκο, στην συνέχεια αναφέρεται ότι αυτό
μπορεί να συμβεί στον οποιοδήποτε που θα θυσιάσει στον λύκαιο Δία, χωρίς
βεβαίως να είναι ανάγκη να θυσιαστεί βρέφος, δηλαδή άνθρωπος.
Για την ακρίβεια, ο τελετουργικός φόνος ανθρώπου είναι αδιανόητος όπως
προκύπτει και από το κείμενο, αφού σε άλλο σημείο ο Παυσανίας γράφει ότι
ο σύγχρονος του Λυκάωνα, Κέκροπας, θέσπισε να προσφέρονται στον ίδιο θεό ως θυσία γλυκίσματα «που τα ονομάζουν
πελάνους» και απαγόρεψε την θυσία εμβίων όντων. Αμφότεροι οι δύο
βασιλείς κατά τον Παυσανία, επιθυμούσαν δε να θεσπίσουν τους σωστότερους
τρόπους για να λατρεύονται οι θεοί.
Άρα, η αναφορά σε θυσία ανθρώπου και μάλιστα βρέφους εφ’ όσον ήταν αδιανόητη για τους λάτρεις του Διός όπως μαρτυρά και ο Πλούταρχος στα «Ηθικά» και συγκεκριμένα στο σύγγραμα «Περί Δεισιδαιμονίας», προφανώς αποτελούσε την τρομερή φήμη που κρατούσε μακρυά τους βέβηλους από τις μυστηριώδης τελετές των «Λύκων της Αρκαδίας».
Η όλη ιστορία της ανθρωποθυσίας πρέπει να έχει τις ρίζες της στην εποχή
που ο Κρόνος ήταν οικουμενικός άρχοντας αφού, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, η
Κρόνια λατρεία ήταν εκείνη που απαιτούσε ανθρωποθυσίες. Μάλιστα τόσο
από τον Πλούταχο όσο και από τον Απίωνα πληροφορούμαστε ότι ανθρωποθυσίες τελούσαν οι Φοίνικες και οι Ιουδαίοι, μάλιστα οι λαοί
αυτοί λάτρευαν τον Κρόνο, τον Τυφώνα (Σέτ ή Σεθ) και τους υπόλοιπους
Τιτάνες, αντίθετα με τους Έλληνες που απέδιδαν τιμές τους Ολύμπιους.
Είπαμε, λοιπόν, ότι το μυστικό κρύβεται στο συνθετικό «λυκ». Ανατρέχοντας στο λεξικό «Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης, Ι. Σταματάκου», και στο λήμα «ΛΥ΄ΚΗ», διαβάζουμε:
«ΛΥ΄ΚΗ (=φως), απηρχαιωμένη λέξις, εξ ης τα: λυκάβας, λυκόφως, λύχνος, λύγδος λευκός, λατ. Luceo, luna (luc-na), lux κλπ. ».
Βλέπουμε, ότι η σημασία του «λυκ» είναι εκείνη του φωτός και μάλιστα του ηλιακού ή αστρικού. Έτσι, ο αστέρας Σείριος που ονομαζόταν και Εωσφόρος στα λατινικά θα πάρει το όνομα «Lucifer» για να καταλήξει να θεωρείται από τους Χριστιανούς ο «έκπτωτος Άγγελος» που αντιμάχεται τον θεό τους.
Βεβαίως, τώρα μπορούμε να αρχίσουμε σιγά σιγά να αποκωδικοποιούμε τους αρκαδικούς συμβολισμούς. Έτσι, ο Λυκάνθρωπος
σημαίνει και ο «φωτεινός άνθρωπος», εκείνος που φέρει την μύηση του
αστέρα Σείριου. Ως σύμβολο, υιοθετείται ο άγριος σκύλος, ο λύκος. Ας μην
λησμονούμε εξάλλου ότι ο Σείριος ήταν ο σκύλος του Ωρίωνα όπως μαρτυρεί
και ο Όμηρος:
«εκείνον που κύνα του Ωρίωνος αποκαλούν» (Όμηρος, Ιλιάς, Ραψωδία Χ, στίχος 30).
Αλλά και η ονομασία Αρκαδία, καθόλου τυχαία δεν είναι. Το συνθετικό «αρκ» στα σανσκριτικά έχει την σημασία του «φωτεινού, του φέροντος το φως του ηλίου».Το «αρκ» γίνεται και «αργ», ρίζα στις λέξεις άργυρος, αργοναύτες, Αργώ, Άργος κ.α. Ο άργυρος έχει απόλυτη σχέση με τον Σείριο διότι το χρώμα του αστέρα αυτού είναι το
αργυρό, λευκό. Όμως, όπως μας πληροφορεί το λεξικό «Σταματάκου» η λέξη «λευκός» παράγεται από το «λύκη». Βλέπουμε, λοιπόν, ότι η παράδοση αυτή είναι ένας κύκλος κωδικοποιημένων
εννοιών που μόνο μέσα από την ελληνική γλώσσα και την αστρονομία
μπορούμε να συμπληρώσουμε το «παζλ».
Γιατί, όμως, ο Σείριος έχει ως σύμβολο του τον σκύλο και γιατί ονομάστηκε Αστερισμός του Μεγάλου Κυνός; Την απάντηση δίνει ο αρχιερέας των Δελφών Πλούταρχος στο γνωστό έργο του «Περί Ίσιδος και Οσίριδος»:
«… έχει ο Άνουβις τέτοια δύναμη όση η Εκάτη στους Έλληνες… (…) Για τούτο,
καθώς γεννά τα πάντα από μόνος του και κυοφορεί (κύων) επονομάζεται
σκύλος (κύων)» (368 E&F).
Ενώ μερικές αράδες παρακάτω, ο Πλούταρχος επαναλαμβάνει:
«Το όνομα τούτο σημαίνει την εγκυμοσύνη ή την κυοφορία. Για τούτο με
παραφθορά του ονόματος «κύων» ονόμασαν το άστρο που θεωρούσαν
χαρακτηριστικό της Ίσιδος» (375 D).
Ο Πλούταρχος εξηγεί ότι ο κώδικας έχει να κάνει με παρετυμολογία της λέξης «κύων», αφού ο ίδιος θεωρεί τον Σείριο μία ουράνια μήτρα, μία παρθένα Μεγάλη Θεά που κυοφορεί από μόνη της και οι Αιγύπτιοι έβλεπαν στο πρόσωπο της την
Ίσιδα οι δε Έλληνες την Αθηνά. Γι’ αυτό τον λόγο εξάλλου, στον Παρθενώνα
της Αθήνας στις 24 Ιουλίου, ημερομηνία όπου εορταζόταν η γέννηση της
θεάς Αθηνάς, ο Σείριος ευθυγραμμίζεται με τον σηκό του ναού.
Στην Αρκαδία όπου οι αρχαίες παραδόσεις διατηρούνταν στο ακέραιο, οι μύστες προφανώς έφεραν τομάρια λύκων συμβολικά για να τονίσουν την ηλιακή σημασία των τελετών που πρωτοστατούσαν. Οι
αμύητοι τους έβλεπαν ως ανθρώπους – λύκους αγνοώντας φυσικά την
ουσιαστική σημασία της αμφίεσης τους. Όπως και ο ιεροφάντης της
Ελευσίνας φορούσε τομάρι Κριού, διότι ο Κριός ήταν ένα άλλο ηλιακό σύμβολο κατά την ζωδιακή εποχή του οποίου, ο Ήλιος ήταν στον
Κριό. Αναλόγως παλαιότερα, κατά την αστρολογική εποχή του Ταύρου έχουμε
τον αρχιερέα Μινώταυρο που μυεί εντός του λαβυρίνθου της Κνωσσού.
 Επίσης, σημαντική είναι η εμπλοκή στην όλη ιστορία του Ανούβεως και της Εκάτης που σε πολλές παραστάσεις ήταν σκυλόμορφη. Ο Άνουβις δε ήταν ο κατεξοχήν
σκυλόμορφος θεός των Αιγυπτίων. Η αιγυπτιακή θρησκεία, όμως, σύμφωνα με
τον Πλούταρχο στο «Περί Ίσιδος και Οσίριδος» ήταν ελληνικής καταγωγής, πράγμα που ομολογεί και ο Ορφέας στα «Αργοναυτικά» του όπου ισχυρίζεται ότι εκείνος δίδαξε τα ιερά μυστήρια στους Αιγυπτίους.
Έτσι, αντιλαμβανόμαστε ότι η σειριακή αιγυπτιακή θρησκεία εδώθη στους
Αιγυπτίους από τους προκατακλυσμιαίους Έλληνες, πράγμα που προκύπτει και
από τον «Τίμαιο» του Πλάτωνα, από τα «Αιγυπτιακά» του Μανέθωνος αλλά
και από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη.
Η επιβεβαίωση για την σχέση Σείριου και Κυνοκέφαλων μας δίνεται όμως, στο παρακάτω απόσπασμα από την "Αληθινή Ιστορία" του Λουκιανού, εκεί που περιγράφει τα στρατεύματα των συμμάχων του Ήλιου:
"Κοντά τους ήσαν οι Κυνοβάλανοι, που τους στείλανε στον Φαέθωνα οι κάτοικοι
του Σείριου, κι' ήσαν κι' αυτοί πέντε χιλιάδες άντρες σκυλομούρηδες, που
πολεμούσαν καθισμένοι επάνω σε φτερωτά βελανίδια" (Λουκιανός, "Αληθινή Ιστορία", Α 83).
Από την άλλη ο Ηρόδοτος αναφέρει μία φυλή Σκυθών, τους Νευρούς οι οποίοι είχαν ανάλογες τελετές:
«Αυτοί είναι ίσως οι Νευροί που είναι μάγοι και αυτό γιατί και οι Σκύθες και
οι Έλληνες που ζουν στη Σκυθία λένε ότι μία φορά τον χρόνο, κάθε Νευρός
γίνεται λύκος και αφού παραμένει έτσι για λίγες μέρες, επιστρέφει στην
αρχική του μορφή». («Μελπομένη», Βιβλίο Δ΄, 105).
Η διευκρίνηση του Ηροδότου ότι οι Νευροί ήταν μάγοι, μας κάνει να
υποψιαστούμε ότι μάλλον αποτελούσαν ιερατική κάστα που γνώριζε και
διατηρούσε μέσα από ανάλογο τελετουργικό, την ίδια μυητική παράδοση.
 Την λυκανθρωπική παράδοση και την λατρεία των Κυνοκέφαλων θεών δεν μπόρεσε ούτε ο Χριστιανισμός να σβήσει. Έτσι, κατά τα πρώτα χρόνια της ύπαρξης της νέας θρησκείας, και
επί του αυτοκράτορος Δεκίου (249 – 251 μ.Χ.) ένας νεοφώτιστος Χριστιανός
ο Ρεπροβέ, ανακηρύχτηκε άγιος σκυλοκέφαλος! Σύμφωνα με τον «Μεγάλο Συναξαριστή της Ορθ. Εκκλησίας» ο άγιος αυτός που ονομάστηκε αργότερα Χριστοφόρος ήταν ένας λυκάνθρωπος:
«Τότε λοιπόν, κόμης τις του Βασιλέως, ενώ επολέμει κατ’ άλλων εθνών συνάντησε
εις τον πόλεμον τον θείον τούτον Χριστοφόρον, όστις κατήγετο από φυλήν
κυνοπροσώπων και τον ηχμαλώτισεν».
Ο «Συναξαριστής» τον περιγράφει ως εξής:
«Οι οδόντες του εξέρχονται έξω του στόματος του, ως του χοίρου, η δε κεφαλή του είναι ως του σκύλου…».
 Βλέπουμε, λοιπόν, ότι οι Χριστιανοί «πατέρες» προσπαθώντας να βρουν υποκατάστατο του Ανούβεως και εν γένει της σειριακής παράδοσης συνέθεσαν στοιχεία από προγενέστερες
παραδόσεις για να δημιουργήσουν τον σκυλοκέφαλο άγιο. Έτσι, η φυλή του
Ηροδότου που μεταλλάσεται σε λύκους, γίνεται η γενιά από την οποία
κατάγεται ο Ρεπροβέ (Χριστοφόρος). Ο μύθος του μαρτυρίου του «ντύνεται» με χαρακτηριστικές περιγραφές της σκυλομορφίας
του, ενώ οι αγιογράφοι τον παριστάνουν ως έναν Χριστιανό Άνουβι. Όλα αυτά μας φωτίζουν μία ακόμη άγνωστη πτυχή των οδών εκχριστιανισμού
που ακολουθήθηκαν προς τις λαϊκές μάζες οι οποίες δεν έδειχναν
διατεθειμένες να εγκαταλείψουν τους αρχαίους θεούς αλλά και τα σύμβολα
τους. Στον εν λόγω άγιο, ο Χριστιανισμός έβαλε παραπάνω νερό στο κρασί
του απ’ όσο συνήθιζε. Εδώ δεν ήταν αρκετό απλά να αγιοποιηθεί ένας
δημοφιλής θεός, όπως συνέβη για παράδειγμα με τον Άγιο Βάκχο. Εδώ έπρεπε
να υιοθετηθεί και η παράσταση του συμβόλου. Έτσι, μέχρι σήμερα, το
σύμβολο του λυκάνθρωπου επιβιώνει στις αγιογραφίες ορθοδόξων ναών με τον
σκυλόμορφο Άγιο Χριστοφόρο.
ΠΗΓΗ
http://seiriosteam.blogspot.com
Elke gek zijn gebrek
|
| |
| |
