Τι είναι η μνήμη; Που και πως αποθηκεύεται; Σε τι μας είναι χρήσιμες οι ευχάριστες και οι δυσάρεστες αναμνήσεις; Πόσο καλά ξέρουμε τον εαυτό μας μέσα από τις αναμνήσεις μας; Προτού καλά καλά εντρυφήσουμε στα μυστικά της αποθήκης της συνείδησής μας, φαίνεται πως η επιστήμη ανακάλυψε ένα φάρμακο που μπορεί να χειριστεί τις αναμνήσεις μας. Μπορούμε πλέον να αποφασίσουμε, για ποια γεγονότα του παρελθόντος θα στεναχωρηθούμε και ποια από αυτά θα τα ατενίζουμε με απάθεια, σα να είχαν συμβεί σε κάποιον άλλο.

Μπορούμε να σβήσουμε τις δυσάρεστες αναμνήσεις μας; Ίσως η προσπάθεια αυτή να απέτυχε να χαρίσει την πολυπόθητη γαλήνη που αναζητούσε ο Jim Carrey στην βραβευμένη ταινία 'Eternal Sunshine of the Spotless Mind' (Η Αιώνια Λιακάδα ενός Καθαρού Μυαλού), όμως οι επιστήμονες τώρα έχουν αναπτύξει έναν τρόπο για να μπλοκάρουν ακόμη και να διαγράψουν ανεπιθύμητες μνήμες από τον ανθρώπινο εγκέφαλο.

Κάποιοι ερευνητές έχουν ανακαλύψει ότι μπορούν να χρησιμοποιήσουν ορισμένα φάρμακα για να εξαλείψουν μεμονωμένες και συγκεκριμένες αναμνήσεις, αφήνοντας τις υπόλοιπες ανέπαφες. Με το να χορηγούν σε ενέσιμη μορφή ένα φάρμακο που προκαλεί αμνησία την σωστή στιγμή - όταν ένα άτομο ανακαλεί μια συγκεκριμένη σκέψη - οι νεύροεπιστήμονες ανακάλυψαν ότι μπορούσαν να διαταράξουν τον τρόπο με τον οποίον μια ανάμνηση αποθηκεύεται και τελικά να την εξαλείψουν.

Η έρευνα παρόλα αυτά, έχει πυροδοτήσει αρκετές ανησυχίες σε πολιτικούς συμβούλους, οι οποίοι επιμένουν ότι θα πρέπει τώρα να υπάρξουν καινούριες ρυθμίσεις για να ελέγξουν την χρήση των φαρμάκων ώστε να αποτρέψουν στους υγιείς ανθρώπους να τα χρησιμοποιούν ως την 'εύκολη λύση'.

Οι επιστήμονες όμως των Ηνωμένων Πολιτειών που διεξάγουν την έρευνα επιμένουν ότι τα φάρμακα αμνησίας θα μπορούσαν να ήταν αναποτελεσματικά στην θεραπεία ασθενών με ψυχιατρικές διαταραχές όπως το μετα-τραυματικό στρες.

Σε μια νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Journal of Psychiatric Research, ψυχίατροι του Πανεπιστημίου McGill του Μόντρεαλ και του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ στην Βοστόνη χρησιμοποίησαν ένα φάρμακο αμνησίας για να αμβλύνουν τις αναμνήσεις θυμάτων τραυματισμού.

Ο καθηγητής Karim Nader του Πανεπιστημίου McGill είπε: "Όταν ανακαλείς παλιές αναμνήσεις αυτές μπορούν να 'ξεαποθηκευθούν' και να αποθηκευθούν ξανά".

"Καθώς η ανάμνηση αποθηκευόταν και πάλι, δώσαμε στους ασθενείς ένα φάρμακο το οποίο περιορίζει το συναισθηματικό μέρος μιας ανάμνησης. Άφησε το συνειδητό μέρος της ανάμνησης ανέπαφο έτσι ώστε να μπορούν να θυμηθούν ακόμη όλες τις λεπτομέρειες αλλά χωρίς να αναστατώνονται από την ανάμνηση".

Η έρευνα υποδεικνύει ότι μπορούμε να διαχειριστούμε τις αναμνήσεις, επειδή ενεργούν σα να έχουν φτιαχτεί από γυαλί που βρίσκονται σε μια 'ρευστή' κατάσταση όταν δημιουργούνται και μέχρι να γίνουν συγκεκριμένες. Παρόλα αυτά, όταν η ανάμνηση ανακαλείται, γίνεται και πάλι ρευστή και μπορεί να αλλάξει και πάλι προτού επανατοποθετηθεί.

Το φάρμακο που χρησιμοποιείται από τους επιστήμονες θεωρητικά μπορεί να διαταράξει την βιοχημική διεργασία που επιτρέπει στην ανάμνηση να 'παγιωθεί' όταν ανακληθεί.

Για τη συγκεκριμένη έρευνα χρησιμοποιήθηκε η προπρανολόλη, μια ουσία που υπό κανονικές συνθήκες χρησιμοποιείται για να αντιμετωπιστεί η υπερένταση σε καρδιοπαθείς, στις περιπτώσεις που δημιουργεί προβλήματα μνήμης και μόνο. Στο πείραμα συμμετείχαν 19 άνθρωποι που ήταν είτε θύματα ατυχημάτων είτε βιασμού. Τους χορηγήθηκε για 10 ημέρες το φάρμακο αυτό ή placebo χάπια, ενώ τους ζητούσαν να τους περιγράψουν τις αναμνήσεις τους από κάποιο τραυματικό γεγονός που συνέβη 10 χρόνια νωρίτερα.

Μια εβδομάδα αργότερα διαπιστώθηκε ότι οι ασθενείς στους οποίους δόθηκε το φάρμακο έδειχναν λιγότερα σημάδια άγχους, όπως αυξημένους χτύπους καρδιάς, όταν ανακαλούσαν την τραυματική εμπειρία τους.

Η συγκεκριμένη μέθοδος θυμίζει κάποιες σκηνές από την ταινία "Eternal Sunshine of the Spotless Mind" όπου οι χαρακτήρες που έπαιζαν, ο Jim Carrey κι η Kate Winslet, υποβάλλονταν σε κάποια θεραπεία για να διαγράψει ο ένας τις αναμνήσεις που είχε από την προηγούμενη σχέση του με τον άλλον.

Στην ταινία, οι επιστήμονες ζητούν από τους πρωταγωνιστές να θυμηθούν τις ανεπιθύμητες αναμνήσεις τους για να τους κάνουν μικρά ηλεκτρικά σοκ. Το εγχείρημα όμως αποτυγχάνει πλήρως, γιατί οι ήρωες ανακαλύπτουν ότι στην πραγματικότητα ήθελαν να διατηρήσουν αυτές τις αναμνήσεις.

Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης δημοσίευσαν μια άλλη νέα μελέτη στην οποία ισχυρίζονται ότι κατόρθωσαν να διαγράψουν μια μεμονωμένη ανάμνηση από τον εγκέφαλο των αρουραίων, αφήνοντας τις υπόλοιπες αναμνήσεις των ζώων ανέπαφες.

Οι αρουραίοι είχαν εκπαιδευθεί να συνδυάζουν δύο μουσικούς τόνους με ένα ήπιο ηλεκτροσόκ έτσι ώστε όταν άκουγαν κάποιον από τους δύο ήχους να προσπαθούν να προφυλαχθούν για να αποφύγουν το ηλεκτροσόκ.

Έπειτα οι ερευνητές χορηγούσαν στους μισούς αρουραίους ένα φάρμακο το οποίο ονομάζεται U0126 κι ήταν γνωστό ότι προκαλεί περιορισμένη αμνησία κάθε φορά που έπαιζε κάποιος από τους δύο ήχους.

Όταν ολοκληρώθηκε η αγωγή, οι αρουραίοι στους οποίους είχε χορηγηθεί το φάρμακο δεν συνέδεαν πλέον τον συγκεκριμένο ήχο με το επικείμενο σοκ, προφυλάσσονταν όμως όταν άκουγαν τον δεύτερο ήχο, κάτι που αποδείκνυε ότι είχε διαγραφεί μόνο μια ανάμνηση.

Ο καθηγητής Joseph LeDoux, ο οποίος ήταν επικεφαλής της ομάδας από τη Νέα Υόρκη, δήλωσε: "Τέτοιου είδους θεραπείες μπορεί να έχουν αρκετά συγκεκριμένες και πιθανότατα μόνιμες επιδράσεις".

Από την άλλη η έρευνα εμπνέει ανησυχίες σε κάποιους ειδικούς, οι οποίοι φοβούνται ότι τα φάρμακα που μετατρέπουν τις αναμνήσεις θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από υγιείς ανθρώπους για να διαγράψουν ανεπιθύμητες αναμνήσεις με επιπόλαιο τρόπο.

Μια νέα αναφορά που δημοσιεύθηκε από το Κοινοβουλευτικό Γραφείο των Επιστημών και της Τεχνολογίας κι η οποία δίνει συμβουλές στους MPs για τα επιστημονικά επιτεύγματα, προειδοποίησε ότι πρέπει να τεθούν κανονισμοί ώστε να περιοριστεί η χρήση των ουσιών που 'μπλοκάρουν' τις αναμνήσεις, με το να επιβληθούν αυστηρά όρια στην χορήγηση συνταγών τους.

Ο δρ Peter Border, ο οποίος συνέταξε την αναφορά δήλωσε: "Υπάρχει μια εκκωφαντική σιγή από τις ρυθμιστικές διατάξεις για το αν πρόκειται να δίνεται η άδεια για φαρμακευτική χρήση σε ανθρώπους οι οποίοι δεν θα έχουν ιατρικά οφέλη. Είναι αναγκαίο να σκεφθεί κάποιος πως θα ρυθμιστούν αυτά τα ζητήματα".