Έχουν αναφερθεί τέσσερις πιθανές αιτίες που ίσως σχετίζονται με τον θάνατο των μελισσών:

* Τα υβριδικά, γενετικά μεταλλαγμένα φυτά που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια

* Η πιθανότητα ότι οι συχνότητες που χρησιμοποιούνται για τα κινητά τηλέφωνα μπορεί να εμποδίζουν τις μέλισσες να εντοπίσουν τις κυψέλες τους

* Η πιθανότητα ύπαρξης ενός ιού

* Η πιθανότητα να υπάρχει κάποιο ζωύφιο που να μολύνει τις μέλισσες

Υπάρχουν για παράδειγμα 130.000 φυτά για την επικονίαση των οποίων οι μέλισσες είναι απαραίτητες, από πεπόνια μέχρι κολοκύθες, μούρα και κάθε είδους δέντρο που βγάζει φρούτα, ή ακόμα και φυτά που χρησιμοποιούνται ως τροφή για ζώα όπως το τριφύλλι. Οι μέλισσες είναι πιο σημαντικές ακόμα και από τα πουλερικά, αν τις δει κανείς από την άποψη της ανθρώπινης διατροφής. Ο μέλισσες από μια κυψέλη μπορούν να επισκεφτούν εκατομμύρια άνθη σε μια περιοχή 400 τετραγωνικών χιλιομέτρων και αυτό στη διάρκεια μόνο μιας ημέρας.

Αναφορές που προέρχονται από την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές: οι μέλισσες αρχίζουν να εξαφανίζονται. Σε κάποιες περιοχές παραπάνω από το 40% των κυψελών είναι πλέον άδειες. Στην Ισπανία εκατοντάδες χιλιάδες αποικίες έχουν χαθεί, στην Πολωνία το ποσοστό απώλειας των μελισσών υπερβαίνει το 40%, ενώ ανάλογα προβλήματα αναφέρονται και από την Ελλάδα, τη Σουηδία, την Ιταλία και την Πορτογαλία. Αυτό αποτελεί πρόβλημα γιατί δίχως τις μέλισσες που γονιμοποιούν τα φυτά η συνέχεια βασικών συνθηκών για τη διατήρηση της ανθρώπινης ζωής απειλείται. Οι μέλισσες είναι ζωτικής σημασίας για τον εφοδιασμό μας με τροφή. Αλλά που βρίσκονται οι μέλισσες που λείπουν; Κανείς δε φαίνεται να γνωρίζει.

Ο Jerry Bromenshenk, πρόεδρος του 'Bee Alert Technology', μιας ερευνητικής εταιρίας που σχετίζεται με το πανεπιστήμιο του Μανχάταν, δηλώνει:
"Τη μια ημέρα κοιτάζεις τις μέλισσες και είναι καλά. Την επόμενη φορά που κοιτάζεις στην κυψέλη σηκώνεις το κάλυμμα και μπορεί να βρεις μόνο μια βασίλισσα και τρεις νεαρές μέλισσες που πασχίζουν να διατηρήσουν τη ζωή της κυψέλης. Εάν επρόκειτο για κάποιον ιό θα περίμενε κανείς να βρει νεκρές μέλισσες στην κυψέλη ή στο λιβάδι όπου βρίσκεται η κυψέλη. Αλλά η εικόνα είναι σαν κάποιος να έχει σκουπίσει και να έχει αφήσει πεντακάθαρο τον πάτο του κουτιού.

Μέλισσες που είναι άρρωστες συνήθως δεν επιστρέφουν στην κυψέλη. Αυτό θα μπορούσε να είναι μια φυσική συμπεριφορά που έχει σχεδιαστεί για να προστατέψει την κυψέλη από την παραπέρα μόλυνση ή θα μπορούσε ακόμα να συμβαίνει επειδή οι άρρωστες μέλισσες δεν μπορούν να βρουν το δρόμο για να γυρίσουν πίσω. Ότι και να συμβαίνει, οι μέλισσες δεν βρίσκονται εκεί που θα έπρεπε να είναι.

Με τις αναφορές που υποδηλώνουν ότι μια άγνωστη μάστιγα έχει πλήξει τις μέλισσες οι ερευνητές έχουν ξεκινήσει μια εκστρατεία για να βρουν την αιτία της εξαφάνισής τους. Οι αιτίες για την γρήγορη κατάρρευση των αποικιών δεν είναι ξεκάθαρες. Παλιές ασθένειες, παράσιτα και νέες ασθένειες έχουν εξεταστεί αλλά η αιτία φαίνεται πως είναι κάτι καινούργιο και σαρωτικό.

Εδώ και πάνω από 100 χρόνια οι μελισσοκόμοι έχουν συναντήσει απώλειες αποικιών λόγω βακτηριακών παραγόντων, ζωυφίων και άλλων παρασίτων ή παθογόνων παραγόντων. Αντιμετώπισαν αυτά τα πρόβλήματα χρησιμοποιώντας αντιβιοτικά, εντομοκτόνα και άλλες μεθόδους. Αλλά το νέο πρόβλημα είναι πιο περίπλοκο. Σε πολλές περιπτώσεις οι επιστήμονες έχουν βρει στις λίγες μέλισσες που επιβίωσαν, στοιχεία ύπαρξης όλων σχεδόν των γνωστών ιών που προσβάλλουν τις μέλισσες, ενώ οι υπόλοιπες έχουν εξαφανιστεί. Κάποιες είχαν προσβληθεί από πέντε ή έξι ασθένειες ταυτόχρονα και κατακλύζονταν από μύκητες, ένα σημάδι που σύμφωνα με τους επιστήμονες υποδηλώνει την κατάρρευση του ανοσοποιητικού τους συστήματος.

Ένας επιστήμονας ισχυρίζεται, "Μοιάζει σαν οι μέλισσες να απέκτησαν AIDS!"

Άλλες αναφορές είναι εξίσου τρομακτικές. Επιστήμονες αναφέρουν ότι οι μέλισσες και άλλα έντομα συνήθως αφήνουν τις εγκαταλειμμένες κυψέλες άθικτες. Κοντινοί πληθυσμοί από μέλισσες ή παράσιτα θα κυρίευαν φυσιολογικά μια τέτοια κυψέλη για να εκμεταλλευτούν τις προμήθειες μελιού και γύρης από τις μέλισσες που πέθαναν για κάποιους λόγους, όπως το υπερβολικό κρύο του χειμώνα. Η αποφυγή όμως που δείχνουν οι μέλισσες και τα παράσιτα για τις άδειες κυψέλες μοιάζει σα να υπάρχει κάτι τοξικό στην αποικία που απομακρύνει όποιον πλησιάσει.

Τη στιγμή που οι απώλειες, κυρίως στον βαρύ χειμώνα, αποτελούν μια χρόνια συνθήκη, οι περισσότεροι μελισσοκόμοι έχουν μάθει να περιορίζουν τις απώλειές τους χρησιμοποιώντας συμβουλές από εντομολόγους. Σε αντίθεση με τα περισσότερο συνηθισμένα προβλήματα, αυτή η πραγματικά μεγάλη μαζική καταστροφή των μελισσών έχει συμβεί ακαριαία σε πολλές περιοχές χωρίς να διασπείρεται με τον συνηθισμένο τρόπο που κάνουν οι κλασικές ασθένειες.

Ο John McDonald είναι μελισσοκόμος στην Pennsylvania. Έχοντας κάποιο υπόβαθρο στη βιολογία και με έντονο ενδιαφέρον για τις μέλισσες ο McDonald είναι τρομερά ανήσυχος. Ερευνά για σοδειές που είναι γενετικά μεταλλαγμένες, καθώς πιστεύει ότι εκεί μπορεί να κρύβεται η αιτία του φαινομένου. Αν και οι περισσότερες έρευνες που έχουμε στη διάθεσή μας έχουν δείξει ότι τέτοιες γενετικές επεμβάσεις είναι ασφαλείς και για τον άνθρωπο αλλά και για το περιβάλλον, ο McDonald ερευνά πιο επισταμένα το φαινόμενο ως πιθανή ένδειξη λάθους των ερευνών αυτών.

Οι πιο συνήθεις περιπτώσεις γενετικής μηχανικής αφορούν γονίδια από ένα γνωστό βακτήριο, τον Βάκιλο 'Thuringiensis' (Bt), που έχει χρησιμοποιηθεί εδώ και δεκαετίες από αγρότες και κηπουρούς για να ελέγξουν την καταστροφή λάχανων και μπρόκολων από λεπιδόπτερα. Αντί να ψεκαστεί διάλυμα του βακτηρίου στα λαχανικά και να φαγωθεί από τα έντομα που τα προσβάλλουν, η τεχνική συνίσταται στην εμφύτευση των γονιδίων του βακτηρίου στα λαχανικά έτσι ώστε μεγαλώνοντας κάθε φυτό να παράγει το βακτήριο που δηλητηριάζει τα έντομα που το προσβάλλουν.

Στην περίπτωση των αγρών με καλαμπόκια τα έντομα σε μορφή κάμπιας που τρώνε κάποια περιοχή του φυτού απορροφούν το γονίδιο του βακτηρίου που στη συνέχεια προκαλεί μια κρυστάλλωση στα εντόσθια της κάμπιας και έτσι τις σκοτώνει. Αυτό που δεν είναι γενικά γνωστό στο κοινό αφορά στο ότι διατίθενται ποικιλίες του Bt που μπορούν να στοχεύσουν και σε κολεόπτερα (σκαθάρια) και δίπτερα (μύγες και κουνούπια). Υποθέτουμε πως η οικογένεια των μελισσών, τα υμενόπτερα, δεν προσβάλλονται. Το εάν υπάρχει Bt στις κυψέλες δεν αποτελεί καν ερώτημα. Οι μελισσοκόμοι το ψεκάζουν στις κυψέλες συχνά για να ελέγξουν τον σκόρο του κεριού, ένα έντομο που η κάμπια του δημιουργεί άτακτους ιστούς στο μέλι.

Οι μέλισσες λεηλατούν με μανία άνθη καλαμποκιού για να εξασφαλίσουν γύρη που χρησιμοποιούν για να θρέψουν τις νεαρές μέλισσες και αυτοί οι κόκκοι γύρης εμπεριέχουν επίσης το γονίδιο Bt του φυτού. Δεν είναι πιθανό, ενώ δεν υπάρχει κάποια θανάσιμη επίπτωση στις νεαρές μέλισσες, να υπάρχει κάποια άλλη επίπτωση όπως η καταστολή του αμυντικού συστήματος των μελισσών, που να επιδρά επιφέροντας έναν αργό θάνατο;

Σύμφωνα με στατιστικές από αγροκτήματα, η καλλιέργεια μεταλλαγμένου καλαμποκιού και σόγιας έχει αυξηθεί υπερβολικά. Εκατομμύρια εκτάρια από μεταλλαγμένες σοδειές περιέχουν γονίδια Bt. Εάν υπάρχει πρόβλημα με τις γενετικά μεταλλαγμένες σοδειές θα πρέπει να το ανακαλύψουμε πολύ σύντομα. Θα πρέπει να γίνουν έρευνες και να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο γεγονός πριν προσβληθούν οι προμήθειες που έχουμε για την τροφή μας και απειληθεί η επιβίωση του πολιτισμού μας.