Σύμφωνα με όσα υποστηρίζει ο θεολόγος, το γεγονός της σταύρωσης του Ιησού βασίζεται σε Χριστιανικές παραδόσεις και καλλιτεχνικές δημιουργίες, και όχι σε αρχαία κείμενα.
Μάλιστα, στην έρευνα που δημοσίευσε την Πέμπτη (24/6/2010), ο Σάμιουελσον τονίζει ότι η Βίβλος έχει ερμηνευθεί λάθος, καθώς δεν υπάρχει καμία αναφορά σε αρχαία κείμενα για σταύρωση των κρατουμένων επί ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ενώ η φράση ότι ο Ιησούς κουβαλούσε το σταυρό στο Γολγοθά, μπορεί και να σημαίνει απλώς ένα δοκό.
"Οι πηγές που μπορεί κάποιος να ψάξει για να υποστηρίξει ότι ο Χριστός σταυρώθηκε, δεν μιλούν ποτέ για σταύρωση κρατουμένων”, λέει ο Σαμιουελσον.
"Οι Γραφές δεν αναφέρουν με σαφήνεια πώς ο Χριστός βρέθηκε στο όποιο εκτελεστικό απόσπασμα, ενώ η διαδικασία της σταύρωσης δεν υπάρχει καταγεγραμμένη πουθενά”, λέει ο Σάμιουελσον.
Ο ίδιος δηλώνει πιστός στις αξίες του Χριστιανισμού, όμως υποστηρίζει πως τα αρχαία κείμενα και οι Γραφές θα πρέπει να ερμηνεύονται όπως είναι και όχι όπως θέλουμε να είναι.
Πηγή: cosmo.gr
Mini συνέντευξη του Σουηδού καθηγητή Θεολογίας Gunnar Samuelsson, στο μέλος της ομάδας Gateway, Μηνά Παπαγεωργίου.
1) Θα μπορούσατε να μας πείτε λίγα λόγια για τα κυριότερα συμπεράσματα της διδακτορικής σας διατριβής με τίτλο "Crucifixion in Antiquity”, σχετικά με τη σταύρωση του Ιησού στην Καινή Διαθήκη;
Θα απαντήσω στην ερώτησή σας κάνοντας αρχικά μια άλλη ερώτηση: Τι ακριβώς σημαίνει ο όρος σταύρωση και από πού προήλθε;
Για να προσεγγίσουμε μια ερώτηση πρέπει να εισέλθουμε στον τομέα με τον οποίον αυτή σχετίζεται. Αν με τον όρο σταύρωση εννοείτε αυτό που η πλειοψηφία του κόσμου εννοεί, δηλαδή (1) την εκτέλεση ενός ανθρώπου (2) μέσω του καρφώματός του (3) σε μια συσκευή σχήματος σταυρού (4) που προξενεί στο θύμα φριχτά βάσανα (Encyclopædia Britannica, Oxford English Dictionary, MacMillan English Dictionary, and Webster’s Third New International Dictionary), τότε οι ρίζες του όρου αυτού προέρχονται από την παράδοση της εκκλησίας. Ας εξηγήσω τι ακριβώς εννοώ.
Μια συνηθισμένη άποψη θέλει τις ρίζες της σταύρωσης να εντοπίζονται στην Περσία ή τουλάχιστον στο ανατολικό κομμάτι του αρχαίου κόσμου. Η σύνδεση με την Περσία σχετίζεται με ορισμένα εδάφια από τον Ηρόδοτο (1.128.2; 3.132.2, 159.1; 4.43.2, 7), τον Θουκυδίδη (1.110.3) και την Παλαιά Διαθήκη (Έσδρας 6.11 και στο βιβλίο της Εσθήρ). Παρ’ όλα αυτά το πρόβλημα είναι ότι δεν είναι δυνατόν να συνδέσουμε άμεσα τις περιγραφές των παραπάνω κειμένων με τον ορισμό της τιμωρίας που δώσαμε προηγουμένως. Οι περιγραφές αυτές φαντάζουν αρκετά αόριστες.
Το στοιχείο που κυρίως τις συνδέει έχει να κάνει με τη χρησιμοποίηση ενός κοινού ρήματος ή ουσιαστικού, των όρων «ἀνασταυροῦν» και «σταυρός». Εδώ εντοπίζεται η καρδιά του προβλήματος, του ζητήματος που με απασχόλησε στη διδακτορική μου διατριβή: Ότι δηλαδή αυτές οι λέξεις από μόνες τους δεν μπορούν να αποτελούν «αξιόλογους μάρτυρες» για την ταυτοποίηση μιας σταύρωσης μέσα σε ένα κείμενο. Αυτό συμβαίνει διότι δεν σήμαιναν (σ.σ οι δύο αυτές λέξεις) μόνο «σταύρωση» και «σταυρός» στην προχριστιανική λογοτεχνία, αλλά εμπεριείχαν μια πιο γενική και ευρύτερη έννοια.
Τα ρήματα αναφέρονται σε ποικίλους τρόπους ποινών. Όταν το αντικείμενο είναι ανθρώπινο, θα μπορούσε να είναι ζωντανό ή νεκρό, ολόκληρο ή σε τμήματα, όντας καρφωμένο ή προσκολλημένο με κάποιον άλλον τρόπο σε κάποιον μηχανισμό εκτέλεσης. Το ουσιαστικό αναφέρεται σε αυτόν τον «μηχανισμό εκτέλεσης».
Οπότε εάν ψάχνετε για την τιμωρία του Ιησού που υπέφερε στον Γολγοθά δεν μπορείτε απλά να αναζητάτε κείμενα που εμπεριέχουν μια από αυτές τις λέξεις. Το θέμα είναι πως οι περισσότεροι μελετητές κάνουν ακριβώς αυτό. Ως εκ τούτου, έχουν «τσεκάρει» ως περιγραφές της σταύρωσης, κείμενα των οποίων πολύ απλά δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε το νόημά τους.
Για να εντοπίσετε μια συγκεκριμένη τιμωρία που να αντιστοιχεί με όλα τα τέσσερα στοιχεία που αναφέρθηκαν παραπάνω, χρειάζεστε ένα βασισμένο στα συμφραζόμενα χαρακτηριστικό γνώρισμα που μαρτυρά τη χρήση καρφιών ή σχοινιών, ή αναφέρει το σχήμα του μηχανισμού εκτέλεσης ή απεικονίζει το θύμα να βασανίζεται ενώ είναι ζωντανό. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι με αυτήν την μέθοδο καταλήγετε σε πολύ λίγα κείμενα και ακόμα και αυτά δεν είναι ιδιαίτερα κατατοπιστικά.
Πρέπει να αναφέρουμε ότι ούτε καν τα κείμενα της Καινής Διαθήκης δεν παρουσιάζουν όσες λεπτομέρειες θα έπρεπε σχετικά με τον τρόπο της εκτέλεσης του Ιησού. Χρησιμοποιούν την ίδια ασαφή ορολογία με αυτή που παρατηρείται και σε άλλα αρχαία κείμενα.
Φαίνεται λοιπόν πως δεν υπήρχε καμία τιμωρία στον αρχαίο κόσμο που να καθοριζόταν συγκεκριμένα ως σταύρωση – μάλιστα ίσως αυτός είναι ο λόγος πίσω από το γεγονός ότι δεν είχαν καμία συγκεκριμένη ονομασία για αυτή. Η εικόνα που έχουμε για μια σταύρωση σχετίζεται με τον θάνατο του Ιησού – με την παραδοσιακή σημασία αυτού που έχουμε για τον Γολγοθά. Αλλά οι παραδοσιακές απεικονίσεις του θανάτου του Ιησού είναι περισσότερο λεπτομερείς από τα πραγματικά κείμενα που περιγράφουν το γεγονός, δηλαδή τα ευαγγέλια. Κατά συνέπεια, η προέλευση της σταύρωσης – ή για να είμαι λιγότερο «προκλητικός», η προέλευση της κοινά αποδεκτής οπτικής της σταύρωσης- βρίσκεται στην εκκλησία.
2) Ποιο ήταν το feedback που λάβατε από τη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα αμέσως μετά τη δημοσίευση της έρευνάς σας;
Εξέλαβα κυρίως θετικές αντιδράσεις. Σε μια ημερίδα κάποιος ξεκίνησε τον λόγο του λέγοντας πως ούτε ο ίδιος αλλά και κανένας παρευρισκόμενος στη γεμάτη εκείνη τη στιγμή αίθουσα θα μπορούσε να γράψει ένα τόσο σημαντικό βιβλίο. Τελείωσε την αναφορά του λέγοντας πως πρόκειται για το πιο σημαντικό έργο που γράφτηκε στις Σκανδιναβικές χώρες τις τελευταίες δεκαετίες. Ανέφερε επίσης πως εάν ο συγγραφέας του βιβλίου αποδειχθεί σωστός στα γραφόμενά του η ιστορία της Εκκλησίας ξαναγράφεται σήμερα.
Ορισμένες άλλες φωνές στάθηκαν κριτικά απέναντί μου, αν και τέτοιου είδους κριτική είναι συνήθως εξαιρετικά αυστηρή, εκφράζει θυμό και παρουσιάζει στοιχεία απολογητικής. Με παρουσίασαν ως κάποιον που αρνείται ότι ο Ιησούς πέθανε για τις αμαρτίες μας κτλ.
Να σας εξηγήσω τι ακριβώς εννοώ: Αυτοί υποστηρίζουν πως εγώ ισχυρίζομαι ότι «Ο Ιησούς δεν πέθανε πάνω σε έναν σταυρό», ενώ στην πραγματικότητα εγώ υποστηρίζω πως «Ο Ιησούς μπορεί να μην πέθανε πάνω σε έναν σταυρό». Και αυτό αποτελεί μια μεγάλη διαφορά.
Ποτέ μου δεν αμφισβήτησα το εάν ο Ιησούς πέθανε ή όχι –αυτό αποτελεί μια ιστορική ή θεολογική ερώτηση, μακριά από τους σκοπούς της έρευνάς μου. Προσωπικά επικεντρώνομαι στη φιλολογία των κειμένων. Τα συμπεράσματά μου σχετίζονται με το πώς τα ιερά κείμενα απεικονίζουν –ή δεν απεικονίζουν- την τιμωρία της σταύρωσης. Δεν υπεισέρχομαι σε ζητήματα ιστορικότητας.
3) Στην εργασία σας αναφέρετε ότι η ποινή της σταύρωσης δεν υφίστατο στα χρόνια της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Παρ’ όλα αυτά , τι έχετε να πείτε σχετικά με την «σταύρωση» του δούλου Σπάρτακου (και των χιλιάδων συντρόφων του) στην Αππία οδό από τους Ρωμαίους;
Όπως είπα και νωρίτερα, η ορολογία είναι συχνά αρκετά ασαφής για να καταλήξουμε ότι η συγκεκριμένη ποινή ήταν πράγματι σταύρωση. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και με την περίπτωση της Αππίας Οδού civ. 1.120. Τα κείμενα αναφέρουν μόνο ότι τιμωρήθηκαν, αναφέροντας τον εξαιρετικά ασαφή όρο «κρεμάννυναι».
4) Πότε και για ποιους λόγους θεωρείτε ότι επινοήθηκαν οι περιγραφές για τη σταύρωση του Ιησού; Πιστεύετε ότι ορισμένες φρασεολογικές λεπτομέρειες εξυπηρέτησαν συγκεκριμένους σκοπούς;
Δεν επινοήθηκαν, απλά επαναδιατυπώθηκαν. Οι μάρτυρες του όλου γεγονότος επαναδιατύπωσαν το πώς τελέστηκε η ποινή. Κατά συνέπεια, οι παραδόσεις των πρώτων εκκλησιών μετέφεραν την γνώση για την εκτέλεση του Ιησού.
Το περίεργο έχει να κάνει με το γιατί αυτές οι παραδόσεις δεν μεταφέρθηκαν στα βιβλικά κείμενα όταν στη συνέχεια όλα αυτά καταγράφηκαν. Κατά συνέπεια το συμπέρασμά μου δεν είναι ότι οι γνώσεις μας για την εκτέλεση του Ιησού είναι λανθασμένες. Αλλά το γεγονός ότι αυτή ακριβώς η γνώση δεν είναι δυνατό να βρεθεί μέσα στα βιβλικά κείμενα.
5) Ποιες πληροφορίες υπάρχουν σήμερα σχετικά με τη χρήση του σταυρού –ως σύμβολο- στις προχριστιανικές παραδόσεις; Θεωρείτε ότι οι χριστιανοί επηρεάστηκαν από αυτές αργότερα όταν και τον υιοθέτησαν ως σύμβολο του σωτήρα τους;
Το θέμα αυτό βρίσκεται μακριά από τους στόχους της δικής μου έρευνας. Η συμβολή μου έγκειται στην προσπάθειά μου να προσθέσω ένα ερωτηματικό στο ζήτημα της παρουσίας και καταβολής του συμβόλου του σταυρού μέσα στην Καινή Διαθήκη. Η Καινή Διαθήκη παραμένει σιωπηλή σχετικά με το ακριβές σχήμα του «μηχανισμού εκτέλεσης» πάνω στον οποία πέθανε ο Ιησούς.
Επιπροσθέτως είναι σημαντικό να πω ότι τα κείμενα της Καινής Διαθήκης δεν έρχονται σε αντίθεση με την παραδοσιακή κατανόηση της εικόνας που γνωρίζουμε σήμερα ως τον «σταυρό του Ιησού. Αλλά από την άλλη μεριά σε καμία περίπτωση δεν την υποστηρίζει ταυτόχρονα.
6) Τι επιπτώσεις πιστεύετε ότι θα έχει στη συνείδηση του μέσου χριστιανού η απόδειξη ενός μη εσταυρωμένου Ιησού; Ποιο μήνυμα επιθυμείτε να μεταφέρετε μέσα από την εργασία σας;
Δεν απέδειξα ότι ο Ιησούς δεν πέθανε πάνω σε έναν σταυρό, οπότε οι πιστοί δεν έχουν να φοβηθούν κάτι από την έρευνά μου. Το μήνυμά μου είναι ότι ως χριστιανοί (σ.σ τοποθετεί και τον ίδιο ανάμεσα στους πιστούς) πρέπει να αφήνουμε το ίδιο το κείμενο της Καινής Διαθήκης να μας μιλά, να το διαβάζουμε όπως ακριβώς είναι γραμμένο –και όχι όπως νομίζουμε πως είναι γραμμένο. Πρέπει να διαβάζουμε τις γραμμές και όχι ανάμεσα στις γραμμές.
Αν τώρα όντως ο Ιησούς δεν πέθανε πάνω σε έναν κανονικό σταυρό (†), αυτό δεν αλλάζει κάτι από τα μηνύματα των ευαγγελίων. Έτσι κι αλλιώς πέθανε για τις αμαρτίες μας.
Bιογραφικό
Ο Gunnar Samuelsson γεννήθηκε το 1966 και μεγάλωσε σε ένα νησί στο βόρειο αρχιπέλαγος του Gothenburg (Σουηδία). Είναι παντρεμένος και πατέρας πέντε παιδιών.
Αφού πήρε το πτυχίο του Πάστορα και Ιεραποστόλου το 1992, εισήχθη στο πανεπιστήμιο του Gothenburg και στο τμήμα των Επιστημών των Θρησκειών, όπου και επικεντρώθηκε στη μελέτη της Παλαιάς Διαθήκης. Μέχρι το 1997 έλαβε και πτυχίο με κεντρικό αντικείμενο την Πίστη και τη Φιλοσοφία.
Ακολούθησαν σπουδές πάνω στην Καινή Διαθήκη (στο ίδιο τμήμα), ενώ σπούδασε Αρχαία Ελληνικά και Λατινικά στο τμήμα Κλασσικής Φιλολογίας. Το 2000 έλαβε μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών με κύριο θέμα την Καινή Διαθήκη και τις Κλασσικές Γλώσσες.
Από το 2001 έως το 2007 ήταν διδακτορικός φοιτητής θεολογίας.
Σήμερα ο Δρ. Σάμιουελσον είναι καθηγητής της Καινής Διαθήκης στο Πανεπιστήμιο του Gothenburg.
