Μιας λοιπόν που η εξουσία και τα όπλα πήγαιναν πάντα μαζί, δεν ήταν δύσκολο να βρεθούν τα χρήματα και η πειθώ που θα βοηθούσαν τους επιστήμονες της εποχής να ασχοληθούν με την βελτίωση και εξέλιξη του οπλισμού του στρατού.
Σε όλες σχεδόν τις αρχαίες πόλεις σώζονται τείχη που τις περιέβαλαν, αλλού μικρά αλλού μεγαλύτερα, αλλά παντού φτιαγμένα για να προφυλάσσουν από επιθέσεις εχθρών. Το Σινικό τείχος είναι νομίζω η ογκωδέστερη ανθρώπινη κατασκευή, η μόνη ορατή από όλες τις διαστημικές πτήσεις. Μιας όμως και τα τείχη δεν ήταν πάντα αρκετά αποτελεσματικά, φτιαχνότανε καλού κακού και ακροπόλεις στις οποίες κλεινόταν όσοι χωράγανε (ή όσοι βρισκόταν αρκετά κοντά στην εξουσία) μέχρι να δουν τι θα γίνει με τον πόλεμο μέσα από διπλωματικές πια λύσεις. Έτσι συναντάμε σε όλο τον κόσμο πλήθος «απόρθητων» κάστρων.
Εκτός λοιπόν απ' τα λίγο πολύ γνωστά τόξα, βέλη, ακόντια, σπαθιά, πανοπλίες και ασπίδες ας δούμε τι άλλο χρησιμοποιήθηκε στην αρχαιότητα για μαζικότερους θανάτους.
Καταπέλτες
Οι καταπέλτες ήταν μηχανές που μπορούσαν να πετάνε πέτρες, φλεγόμενα υλικά, αλλά και ακόντια και σιδερένιες μπάλες με σκοπό συνήθως την εξ' αποστάσεως καταστροφή τειχών ή και εχθρών. Λειτουργούσαν σχεδόν σαν τεράστια τόξα με μοχλικό σύστημα.
Οι βαλλίστρες είχαν παρόμοια κατασκευή με τους καταπέλτες αλλά χρησιμοποιούντο για να πετυχαίνουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τον στόχο με ένα ή και περισσότερα ακόντια. Κατασκευαζόταν και σε φορητή μορφή σαν τόξα μεγαλύτερης ακρίβειας.
Έναν άλλο ενδιαφέρον τύπο καταπέλτη συναντάμε πρώτη φορά στην πολιορκία της Τύρου απ' τον Μέγα Αλέξανδρο. Λεγόταν στροφαλοκαταπέλτης και μπορούσε να ρίχνει μεγάλα βέλη σε απόσταση μεγαλύτερη των 180 μέτρων.
Σοβαρή εξέλιξη στους καταπέλτες και στις βαλλίστρες προσέφερε και ο Αρχιμήδης προσπαθώντας με αυτόν τον τρόπο να προφυλάξει την πόλη που ζούσε (Συρακούσες) απ\' τους πολιορκητές. Τελικά σκοτώθηκε στην άλωση της πόλης.
Πολιορκητικοί κριοί
Οι πολιορκητικοί κριοί ήταν μηχανές σχεδιασμένες να καταστρέφουν τείχη αλλά κυρίως να σπάνε κλειστές πύλες. Υπήρχαν από την απλούστατη μορφή του κορμού δένδρού που το μετέφερε και χειριζόταν μια ομάδα στρατιωτών, μέχρι και περίπλοκα τροχήλατα οχήματα που μετέφεραν με την δύναμη ζώων μηχανισμό και στρατό μέχρι τον στόχο.
«Χελώνες»
«Χελώνες» ονομαζόταν ειδικά οχήματα που μετέφεραν οπλίτες ή και μηχανικούς κοντά στα πολιορκούμενα τείχη. Εκεί ανελάμβαναν συνήθως διάφορες δολιοφθορές όπως να υποσκάψουν τα τείχη δημιουργώντας υπόγεια σήραγγα. Χρειαζόταν φυσικά ιδιαίτερα καλή αντοχή στις βολές των πολιορκούμενων, όπως και επικάλυψη με δέρματα ώστε να γίνονται όσο το δυνατόν πιο άκαυστα.
Πολιορκητικοί πύργοι
Πρόκειται για ξύλινους πύργους που μεταφερόταν ή και κατασκευαζόταν δίπλα στα εχθρικά τείχη ώστε να ξεπεράσουν το πρόβλημα ύψους και να προσεγγίσουν το επίπεδο των αμυνομένων, μάλλον όχι για συνομιλίες... Ήταν συνήθως επενδυμένοι με δέρματα ώστε να είναι όσο το δυνατόν άκαυστοι και είχαν ανοίγματα ειδικά για τοξότες, για εφόδους και για χρήση καταπελτών. Το ύψος τους στις κατασκευές που χρησιμοποιούσε ο μέγας Αλέξανδρος έφτανε και τα 50 μέτρα!
Γερανοί
Μηχανισμοί γερανών χρησιμοποιούταν πολλές φορές από τους εισβολείς για να προσεγγίσουν το ύψος των τειχών με στρατό. Εντυπωσιακότερη χρήση έκανε ο Αρχιμήδης που κατάφερνε να πιάνει τα καράβια που πολιορκούσαν την πόλη του και είτε να τα ανυψώνει ανατρέποντάς τα, είτε να τα αφήνει να ξαναπέσουν από ύψος στην θάλασσα προκαλώντας τους σοβαρές ζημιές.
Πολεμικά άρματα
Στις μάχες χρειαζόταν οχήματα με διαφορετικά χαρακτηριστικά απ\' ότι για καθημερινή χρήση και το αποτέλεσμα ήταν μονοθέσια, διθέσια αλλά και τριθέσια πολεμικά άρματα που σερνόταν από ένα ή και περισσότερα άλογα. Συνήθως ο αρχηγός έπρεπε να μπορεί να μετακινείται με την μέγιστη ταχύτητα όταν κάτι δεν πήγαινε καλά στην μάχη.
Χρησιμοποιήθηκαν επίσης και «οχήματα μεταφοράς προσωπικού» που προσέφεραν κάλυψη στους επιτιθέμενους μέχρι να φτάσουν σε επιθυμητή για την μάχη απόσταση αποφεύγοντας τις βολές των εχθρών.
Γνωστά έμειναν στην ιστορία και τα δρεπανηφόρα άρματα, περσικά κυρίως, που είχαν στερεωμένα στις ρόδες τους μακριά σίδερα κοφτερά σαν σπαθιά, ώστε όχι μόνο να είναι απρόσιτα απ' τους εχθρούς αλλά και καταστροφικά για τους παρακείμενους.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν κάποια αιγυπτιακά άρματα που ήταν εφοδιασμένα με μεταλλικά ελατήρια στην ανάρτηση των τροχών τους, αλλά και με ειδικό τρόπο στερέωσης του άξονά τους στο αμάξωμα με δερμάτινα λουριά, για να πετυχαίνουν την καλύτερη δυνατή ευστάθεια σε μεγάλη ταχύτητα. Σε ένα τάφο στις Θήβες βρέθηκε μάλιστα και σε τοιχογραφία αναπαράσταση γραμμής παραγωγής τέτοιων αρμάτων από εξειδικευμένους τεχνίτες!
Πολεμικά πλοία
Ειδικά ναυπηγημένα πλοία εξυπηρετούσαν ανάγκες μάχης. Τα περισσότερα κινούταν με την δύναμη κωπηλατών και χρησιμοποιούσαν τα πανιά για εκτός μάχης βοηθητικές μετακινήσεις. Η τριήρης π.χ. είχε στο πρόσθιο μέρος μεταλλικό έμβολο με το οποίο έπληττε τα εχθρικά πλοία. Εκτός από τις τριήρεις που ήταν σχεδιασμένες για να εμβολίζουν τα αντίπαλα πλοία υπήρχαν και άλλα πλοία σχεδιασμένα για μάχες. Το πρώτο "βομβαρδιστικό" θα μπορούσαμε να πούμε πλοίο ήταν εξοπλισμένο με ανάλογα διασκευασμένους καταπέλτες. Ο στόλος των Συρακουσών είχε εξοπλισθεί με ειδικά διασκευασμένους καταπέλτες μιας και ο τύραννος των Συρακουσών Διονύσιος ο πρεσβύτερος, παράγγειλε την βελτίωση των καταπελτών που ήταν διαθέσιμοι μέχρι τότε και εξόπλισε μ' αυτούς τα πλοία του. Αυτό του έδωσε σημαντική ναυτική υπεροχή στην Μεσόγειο για μεγάλο χρονικό διάστημα. 'Αλλα πλοία είχαν διασκευαστεί σε πλωτούς πολιορκητικούς πύργους για πολιορκία παραθαλάσσιων τειχών.
Πλωτές γέφυρες
Ο στρατός χρειαζόταν συχνά γρήγορο τρόπο διάβασης ποταμών. Ο μέγας Αλέξανδρος αναφέρεται ότι είχε κατάλληλο τεχνικό προσωπικό ώστε μπορούσε εύκολα να κατασκευάσει πλωτές «λεμβόζευκτες» γέφυρες, όπως έκανε για παράδειγμα στον Ινδό ποταμό στην περιοχή του σημερινού Οχίντ το 326 π.Χ.
Κανόνια
Πρώτος ο Αρχιμήδης, βασιζόμενος στην δύναμη συμπίεσης του ατμού, κατασκεύασε εκτός από βαρούλκο κι ένα κανόνι. Απελευθερώνοντας απότομα τον συμπιεσμένο ατμό μέσα σε μια κατάλληλα διαμορφωμένη σωλήνα κατάφερνε να ρίχνει με αυτή μεταλλικά βλήματα σε αρκετά μεγάλες αποστάσεις περίπου 400 μέτρων. Οι διαστάσεις του ατμο-κανονιού ήταν αρκετά μικρές και για φορητή χρήση. Εντύπωση προκαλεί πώς και δεν εξαπλώθηκε απ' τον στρατό μια τέτοια χρήση...
Πολύ αργότερα (νομίζω το 1453 κατά την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης) τα κανόνια ξαναεμφανίζονται, με πυρίτιδα πια, ακόμα πιο καταστροφικά.
Φλογοβόλα
Τα πλέον γνωστά δούλευαν με το περίφημο «υγρό πύρ» που αν και έγινε γνωστό απ' τους βυζαντινούς πιθανό να ήταν πολύ παλαιότερο. Υπήρχαν διάφορες παραλλαγές στα μεγέθη που χρησιμοποιήθηκαν. Υπήρχαν μικρά φορητά ατομικά μοντέλα αλλά και μεγάλα με διπλή αντλία που χειριζόταν ομάδα στρατιωτών. Η συνταγή για το «υγρό πύρ» λέγεται ότι κρατήθηκε τόσο καλά κρυμμένη σαν στρατιωτικό απόρρητο που τελικά χάθηκε. Προφανώς περιείχε αρκετά εύφλεκτα υλικά και ίσως σε μεταγενέστερη μορφή και πετρελαιοειδή. (Το πετρέλαιο δεν είναι σύγχρονη ανακάλυψη, οι αρχαίοι αλχημιστές το ανέφεραν σαν «λάδι της πέτρας» και υπάρχουν και άλλες αναφορές. Το ίδιο ισχύει φυσικά για το θειάφι που εξάγεται εύκολα από θειούχα ορυκτά και το νίτρο που μπορεί να εξαχθεί σε μια πρωτόγονη ακάθαρτη μορφή από στάχτες.)
Σε ανάγλυφες παραστάσεις βωμού στην Πέργαμο απεικονίζεται η Εκάτη και η Φοίβη να κρατούν όπλο σαν σωλήνα με φλόγα στο μπροστινό του μέρος και να βάλουν εναντίων Γίγαντα. Κάτι σαν το σύγχρονο «μπαζούκα»! Τα ανάγλυφα αυτά βρίσκονται στο αρχαιολογικό μουσείο του Βερολίνου.
Παρόμοια συσκευή που λειτουργούσε σαν φλογοβόλο ξανασυναντάμε αρκετά αργότερα κοντά στο 1600 μ.Χ. στην Αραβική χερσόνησο. Ήταν κατασκευασμένο από δύο παράλληλους σωλήνες, ο ένας περιείχε το εύφλεκτο υγρό και ο δεύτερος λειτουργούσε σαν αντλία. Αντλούσε υγρό από τον κάτω σωλήνα και το εκτόξευε διαμέσω της αναμμένης φλόγας στο μπροστινό στόμιο. Υπολογίζεται ότι το όπλο είχε εμβέλεια 10 μέτρων τουλάχιστον αλλά και αυτονομία περίπου 10 βολών. Παρόμοια όπλα λέγεται ότι χρησιμοποιήθηκαν αρκετά παλιότερα και από τους βυζαντινούς με το υγρό πυρ.
Μία από τις τελευταίες αναφορές χρήσεως για το υγρό πυρ, είναι όταν το 1016 ο Βασίλειος Βουλγαροκτόνος έβαλε «εκρηκτικά» στα θεμέλια του κάστρου της Χρυσής έξω από την Έδεσσα για να εξαναγκάσει τους πολιορκούμενους Βούλγαρους να παραδοθούν.
Συγκεντρωτικά κάτοπτρα
Τα γνωστά κάτοπτρα πρωτο-χρησιμοποιήθηκαν από τον Αρχιμήδη για την πυρπόληση εξ\' αποστάσεως του εχθρικού στόλου με συγκεντρωμένη από πολλά κάτοπτρα ηλιακή ενέργεια, αλλά τα συναντάμε και σε αντίστοιχη απόκρουση ναυτικής πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης στην Βυζαντινή περίοδο.
Πυρίτιδα
Η γνώση της πυρίτιδας είναι αρκετά παλιά. Σχεδόν στο 1200 μ.Χ. οι Κινέζοι είχαν αρχίσει να την χρησιμοποιούν τόσο σε πυροτεχνήματα και ρουκέτες όσο και σε πολεμικές επιχειρήσεις σαν εκρηκτικό.
Τα Κινέζικα «ρουκετοβόλα» με χωρητικότητα από 40 μέχρι 100 πολεμικά βέλη, μπορεί να χρησιμοποιήθηκαν από το 1232 μ.Χ. Όπως διακρίνουμε και στην φωτογραφία είχαν και φορητά μοντέλα ώστε να μπορεί να τα χειρισθεί και ένα άτομο μόνο του. Αυτές οι «ρουκέτες» λέγεται ότι είχαν απόσταση βολής 120 μέτρα.
Πυρηνικά όπλα
Στα Ινδικά έπη συναντάμε περιγραφές πυρηνικών καταστροφών και στην Ινδία περιοχές με ασυνήθιστα ψηλή ραδιενέργεια. Μάλλον οι πρόγονοί μας δεν κατάφεραν να αποφύγουν τον πειρασμό χρήσης της καταστροφικής τους ικανότητας...
Στα Ινδικά έπη κάποιος με το όνομα Αουλουκούγια τον 8ο αιώνα π.Χ. κάνει μια περιγραφή που μόνο σήμερα γίνεται κατανοητή ταιριάζοντας σε μεγάλο βαθμό με την σημερινή θεωρία για την πυρηνική μορφή της ύλης, την αντιστοιχία ατομικών συστημάτων με το σύμπαν, σχετικότητα χωροχρόνου, κοσμικές ακτίνες, παγκόσμια έλξη κ.α.
Κάποια ενδιαφέροντα σημεία στα Ινδικά έπη (Maharabata, Ramagiana και Mahavira) αναφέρονται με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες σε κάτι που θυμίζει έντονα πυρηνική έκρηξη, και πρόσφατα σε κάποιο σημείο της Ινδίας παρατηρήθηκαν ασυνήθιστα αυξημένες ποσότητες ραδιενέργειας. Στο Πακιστάν στην κοιλάδα του Ινδού ποταμού βρέθηκαν τα ερείπια των αρχαίων πόλεων Mohenjo Daro και Harapa μεγέθους τέτοιου που θα μπορούσαν να χωρέσουν από ένα εκατομμύριο ανθρώπους η κάθε μία. Το άγνωστο είδος γραφής που βρέθηκε εκεί είναι ίδιο με των νησιών του Πάσχα που βρίσκονται απομονωμένα στην άλλη άκρη της γης. Ανασκαφές σ\' αυτές τις πόλεις οδήγησαν στην ανακάλυψη ανθρώπινων σκελετών με ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό ραδιενέργειας. Δείτε και το τμήμα για τα Βιμάνα.
Όταν οι πόλη Rishi City στο Mohenjo-Daro εκτάφηκε από τους αρχαιολόγους τον τελευταίο αιώνα, βρήκαν σκελετούς απλά να κείτονται σε δρόμους, μερικοί κρατημένοι χέρι με χέρι, σαν να είχε βρει την πόλη μια στιγμιαία καταστροφή. Αυτοί οι σκελετοί είναι από τους πιο ραδιενεργούς από όσους έχουν βρεθεί, σε επίπεδα αντίστοιχα μιας Χιροσίμα και ενός Ναγκασάκι. Αρχαίες πόλεις με τείχη λιωμένα και υαλοποιημένα βρίσκονται στην Ινδία, Ιρλανδία, Σκοτία, Γαλλία, Τουρκία και άλλα μέρη. Κάποια άλλη πιθανή εξήγηση για την υάλωση πέτρινων τειχών, εκτός από την πυρηνική έκρηξη δεν υπάρχει. Στο Mohenjo Daro ανακαλύφθηκε επίσης και ένα τεράστιο υδραυλικό - αποχετευτικό δίκτυο ανώτερο από το σημερινό της Ινδίας και του Πακιστάν. Οι δρόμοι της πόλης είναι γεμάτοι με «μαύρες γυάλινες μάζες» και οι έρευνες απέδειξαν ότι αυτά ήταν πήλινα κατασκευάσματα που έλιωσαν σε κάποια τρομερή θερμοκρασία.
Περιγραφές στα σανσκριτικά κείμενα αναφέρουν την διάρκεια ενός πολέμου «μία έκρηξη που έλαμψε σαν 100 χιλιάδες ήλιους». Το όπλο αυτό έκανε στάχτη όλη την πόλη Vrishnis, και τις Andhakas. Τα πτώματα ήταν τόσο καμένα που ήταν αγνώριστα. Έκαιγε ελέφαντες, άλογα, στρατιώτες και άρματα με αόρατη φωτιά. Έκανε να πέφτουν τα νύχια και τα μαλλιά, άσπριζε τα φτερώματα των πουλιών, κοκκίνιζε τα πόδια τους και τα τύφλωνε Μετά από λίγο όλα τα τρόφιμα μολύνθηκαν. Οι στρατιώτες έτρεχαν να πλυθούν προσπαθώντας να αποφύγουν τις θανατηφόρες συνέπειες του όπλου. Οι φυλές Vrisnis και Andakas έγιναν στάχτη σχεδόν το 1300 π.Χ.
Φαίνεται σαν η Mahabharata να περιγράφει ένα πυρηνικό πόλεμο! Τέτοιες αναφορές δεν είναι μεμονωμένες, τα ινδικά έπη είναι γεμάτα από τέτοιες περιγραφές με τρομερά όπλα και ιπτάμενα οχήματα. Ένα από τα έπη περιγράφει, δε, πόλεμο στη Σελήνη.
Αποσπάσματα από τα Ινδικά Έπη
«Μια φορά όταν ο βασιλιάς Citaketu ταξίδευε στο εξώτερο διάστημα με ένα σκάφος που του έδωσε ο Vishnu, είδε τον Σίβα...»
«Τα βέλη που εκτόξευσε ο Siva έμοιασαν με ακτίνες που βγαίνανε από την σφαίρα του ήλιου και κάλυψαν τα τρία σκάφη που είχαν μείνει, και μετά αυτά χάθηκαν» - Srimad Bhagasvatam, Sixth Canto, Part 3
«... ανάμεσα σε ρουκέτες, πυραύλους, φλογοβόλα χωρίς διακοπή. Ο ουρανός φαινόταν να έχει εκατό ήλιους, εκατό φεγγάρια και εκατό εκατομμύρια άστρα» - The Mahabharata
«Το αεροπλάνο που καθόταν ο Σάλβα ήταν πολύ μυστήριο. Ήταν τόσο παράξενο που μερικές φορές πολλά αεροπλάνα φαίνονταν στον ουρανό και μερικές φορές κανένα. Μερικές φορές το αεροπλάνο ήταν ορατό και μερικές όχι και οι πολεμιστές της δυναστείας του Yadu μπερδεύονταν. \'Αλλοτε βλέπανε το σκάφος στη γη, άλλοτε να πετάει στον ουρανό, άλλοτε στην κορφή ενός λόφου και μερικές φορές να πλέει στο νερό» - Bhaktivedanta, Swami Prabhupada, Krsna
Είναι σχεδόν απίστευτη η επινοητικότητα του ανθρώπου σε εργαλεία καταστροφής. Αναρωτιέται κανείς αν είχαν απελευθερωθεί οι λαοί απ\' την ανάγκη στρατιωτικών δαπανών τόσο σε υλικό όσο και σε έμψυχο δυναμικό, πόσο μπροστά θα μπορούσαμε να είχαμε προχωρήσει στους υπόλοιπους τομείς...
Προς το παρόν λειτουργούμε αντίθετα μιας και οι νεώτερες τεχνολογίες βρίσκουν εύκολη πηγή χρηματοδότησης της έρευνας και εξέλιξής τους μόνο αν έχουν στρατιωτικό ενδιαφέρον. Στην σύγχρονη στρατιωτική έρευνα και ανάπτυξη οφείλουμε (αν και μάλλον τα έχουμε ήδη χρυσοπληρώσει χωρίς να το καταλάβουμε) ένα μεγάλο ποσοστό των τεχνολογικών επιτευγμάτων όπως το internet τα, τα λεπτόκοκκα φιλμ και τα CCD (scanners, ψηφιακές μηχανές); συστήματα ήχου, βελτιωμένα ηλεκτρονικά, τηλεπικοινωνίες, υπολογιστές κλπ.
Αμφικτυονίδες
Αντίθετα στην καταστροφική δύναμη του πολέμου οι Έλληνες κατάφεραν να αντιτάξουν την λογική με τις αμφικτυονίδες στις οποίες συμμετείχαν όλοι οι έλληνες 12 ελληνικά φύλα, Ιλλυριοί, Πελασγοί, Ίωνες, Δωριείς, Θεσσαλοί, Αθηναίοι, Σπαρτιάτες κλπ. Από το 1450 π.Χ. κατάφεραν να βρουν κοινό πλαίσιο συμφωνίας ακόμη και για τους μεταξύ τους πολέμους! Απαγόρευσαν τις ολοκληρωτικές καταστροφές των αντιπάλων όσο και έργων υποδομής όπως το δίκτυο υδρεύσεως.
Αυτό βέβαια δεν ήρθε τυχαία αλλά σαν μια στάση ζωής. Τότε ο φόνος θεωρούταν κάτι αρκετά σοβαρότερο από σήμερα. Σε καμία θεατρική παράσταση δεν επιτρεπόταν να παρουσιαστεί φόνος επί σκηνής. Σήμερα φτάσαμε να βλέπουμε κάθε βράδυ δεκάδες αιμοσταγείς φόνους απ\' τις τηλεοράσεις μας θεωρώντας το σχεδόν φυσικό... Ο πουριτανισμός μας θα απορρίψει μια ερωτική σκηνή απ\' το ξεκίνημα της ανθρώπινης ζωής, αλλά θα αποδεχθεί μια σκηνή θανάτου - εκτέλεσης θανατοποινίτη.
Πότε θα φτάσει το ΝΑΤΟ σε αντίστοιχο επίπεδο όταν δεν ντρέπεται και σήμερα να επιβάλει «εμπάργκο» μέχρι και φαρμάκων και να βομβαρδίζει με ραδιενεργά υλικά για «προστασία των πληθυσμών»... Πότε θα φτάσουμε σαν κοινωνία σε σημείο να μην ζητάμε φόνους απ\' την τηλεόραση; Φυσικά αυτό προϋποθέτει κοινωνία πολιτών και όχι υπηκόων όπως καταντήσαμε σήμερα. Στην αρχαία Ελλάδα μέγιστη ποινή δεν ήταν η φυλάκιση αλλά η εξορία του πολίτη απ\' την πατρίδα του! Όσο γελοία μας φαίνεται σήμερα μία τέτοια ποινή τόσο είναι τελικά και το ενδιαφέρον μας για την άμεση και ευρύτερη έννοια του όρου πατρίδα στον οποίο ζούμε και προσπαθούμε να ευημερήσουμε...
Εδώ χρειάζεται μια παρατήρηση θαυμασμού για την εφευρετικότητα του ανθρώπου στις μηχανές πολέμου και τρόπους βασανισμού. Οι Αρχαίοι Έλληνες, οι Ινδιάνοι της Κεντρικής Αμερικής και άλλες φυλές μετέθεταν την βία εκτονώνοντάς την σε αγωνίσματα στίβου, εικονικούς πολέμους (war games); πάλη αλλά και αθλήματα όπως το μπάσκετ (εφεύρεση των Ινδιάνων). Η αλλοτρίωση του σύγχρονοι οπαδού (και όχι φίλαθλου) των σπορ τον καθηλώνει σε μια καρέκλα την ίδια ώρα που τον καλεί να συμμετάσχει στο αγώνισμα. Έτσι έχουμε μια διπλή μετάθεση βίας από εσωτερική σε εγκεφαλική ισοπέδωση. Αλλες κοινωνίες προσπάθησαν να μεταθέσουν τη βία σε άλλα χωράφια, συνήθως θρησκευτικά (Jaggernaut, ανθρωποθυσίες). Θα ήταν υπερβολή τελικά να το θεωρούσαμε κριτήριο αποτίμησης της κοινωνικής εξέλιξης;
Εκεχειρία
Για την τέλεση των αρχαίων Ολυμπιακών αγώνων σταματούσαν οι πόλεμοι και τόσο οι αγωνιζόμενοι όσο και οι θεατές μπορούσαν να περάσουν από αντιμαχόμενες περιοχές με ασφάλεια και να πάνε να συμμετάσχουν στους αγώνες. Η ανακοίνωση της έναρξης της εκεχειρίας για τους ολυμπιακούς αγώνες γινόταν από τους Σπονδοφόρους. Όποιος δεν συμμορφωνόταν με την εκεχειρία έχανε την μελλοντική βοήθεια των θρησκευτικών μαντείων! Επίσης όσο κρατούσαν οι αγώνες απαγορευόταν η εκτέλεση κάθε θανατικής ποινής. Στο στάδιο που γινόταν οι αγώνες απαγορευόταν η οπλοφορία.
Απαγορευόταν μεν στις παντρεμένες γυναίκες η είσοδος, αλλά υπήρχε αγώνας δρόμου γυναικών το Ήραιον προς τιμή της Ήρας.
