Στην ιστορία της έρευνας, αρχαιολόγοι -επαγγελματίες και ερασιτέχνες- και ερευνητές/εραστές της πρωτοπορίας και της αναζήτησης έχουν αρκετές φορές έρθει αντιμέτωποι με ανακαλύψεις, που είτε δεν μπόρεσε ποτέ να δοθεί ικανοποιητική ερμηνεία για την προέλευση τους είτε δεν κατέστη δυνατόν να συνδεθούν με άλλες αρχαιολογικές ανακαλύψεις ανά τον κόσμο. Με άλλα λόγια, δεν στάθηκε δυνατή η ένταξη τους στο σημερινό οικοδόμημα της επιστήμης.
Οι πανάρχαιες βραχογραφίες ή πετρογλυφικά, που έχουν ανακαλυφθεί σε πολλά μέρη του πλανήτη εμπίπτουν στον παραπάνω «προβληματισμό».
Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν ανακαλυφθεί πανάρχαια βραχογραφήματα από την Αιθιοπία και την Κένυα στην Αφρική, μέχρι την Αυστραλία. Και από το Αζερμπαϊτζάν, την Αρμενία και την Ουκρανία, μέχρι τις χώρες της Βαλτικής και τη Σκανδιναβία ως και στα Βρετανικά νησιά, έως και την Αμερική!
Η «τέχνη» της βραχογραφίας δεν εμφανίστηκε από τη μία στιγμή στην άλλη αλλά εξελίχθηκε σταδιακά με τη γνωστική εξέλιξη του ανθρώπου. Η αρχαιότερη γνωστή βραχογραφική απεικόνιση ανακαλύφθηκε σε σπήλαιο στην Ινδία. Πρόκειται για σχήματα, χαραγμένα σε βράχο, που έχουν ηλικία δύο με τρεις εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια!
Υπολογίζεται ότι δέσμες χαραγμένων γραμμών εμφανίστηκαν στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη πριν από 150 με 35 χιλιάδες χρόνια, ενώ πριν από 30 χιλιάδες χρόνια εμφανίζονται ία πρώτα περίτεχνα αποτυπώματα δακτύλων σε μαλακές επιφάνειες βράχων στην Αυστραλία και την Ευρώπη και ίχνη χεριών στη Γαλλία.
Πιο συγκεκριμένα:
• Στις περιοχές, όπου κατοίκησαν και έδρα σαν οι Κέλτες, και ειδικότερα στην περιοχή της Σκοτίας, έχουν βρεθεί γραφήματα, συνήθως όχι πλατύτερα και βαθύτερα από δέκα εκατοστά διάμετρο και 3 εκατοστά βάθος. Τα σχήματα αυτά δημιουργήθηκαν όπως φαίνεται για κάποιο λόγο, γιατί ο κόπος που κατέβαλαν οι αρχαίοι -καλλιτέχνες ή γραφείς;- για τη δημιουργία τους φαίνεται ότι είναι μεγάλος και χρονοβόρος.
• Στην Κένυα, που από όσα ξέρουμε μέχρι σήμερα καμία σχέση δεν είχε με τους... Κέλτες και την περιοχή τους, έχουν βρεθεί πανομοιότυπα βραχογραφήματα με τις ίδιες ακριβώς αναλογίες και τους ίδιους σχηματισμούς.
Οι ντόπιοι μελετητές έχουν εξάγει το συμπέρασμα ότι αυτά τα δημιουργήματα δεν προήλθαν από το λαό των Ταΐτα, που κατοικούν στην περιοχή εδώ και πεντακόσια χρόνια, αλλά από άλλες «φυλές», πολύ προγενέστερες, ενώ έχουν εκφραστεί και διάφορες απόψεις για τη χρήση τους. Από τόποι και τρόποι τιμωρίας μέχρι πρωτόγονες αριθμητικές μηχανές ή ημερολογιακοί υπολογιστές.
Ωστόσο, στην επίσης αφρικανική Γκάμπια, στα χωριά των περιοχών όπου υπάρχουν τέτοια αρχαία γραφήματα σε βράχους, όλοι οι κάτοικοι των γύρω περιοχών μαζεύονται -εδώ και πολλές γενιές- γύρω από αυτούς τους πέτρινους σχηματισμούς και παίζουν ένα παιχνίδι. Το «επιτραπέζιο» αυτό παιχνίδι μοιάζει να έχει «οικονομικό χαρακτήρα» (τύπου «Μονόπολη»), όπου για ταμπλό χρησιμοποιούν ένα βράχο με γραφήματα και για χρήματα χρησιμοποιούν χαλίκια και σπόρους.
• Στη Σομαλία, στην ανατολική Αφρική αυτή τη φορά, υπάρχουν τέτοια πέτρινα ταμπλό, και μάλιστα οι σημερινοί κάτοικοι της χώρας, έχουν αντιγράψει τα γραφήματα των δικών τους βράχων σε ξύλο... Και συνεχίζουν εκεί το παιχνίδι τους!
Οι ειδικοί που έχουν μελετήσει τις βραχογραφίες του Αζερμπαϊτζάν, όπου έχουν βρεθούν βράχοι με τα ίδια γραφήματα και κοιλότητες στην επιφάνεια τους, έχουν υπολογίσει ότι οι βραχογραφίες αυτές έχουν ηλικία που φθάνει τα 4 με 5 χιλιάδες χρόνια, περίπου δηλαδή στην περίοδο της Νεολιθικής εποχής.
Μία εξήγηση αναφέρει ότι σχετίζονται με κάποιο τρόπο με ταφικές τελετουργίες επειδή πολλοί τέτοιοι βράχοι βρίσκονταν κοντά σε σημεία ταφής - πέτρινους τύμβους. Δηλαδή, ήταν σημαντικά σε σχέση με τις ταφικές ιδιαιτερότητες των κατοίκων Από τα σύμβολα που είναι χαραγμένα, μπορεί επίσης να συμπεράνει κάποιος, ότι οι τόποι αυτοί ήταν χώροι λατρείας και θρησκευτικών συμβολισμών, όχι μόνο των τελευταίων κατοίκων της περιοχής, αλλά και πολύ μεχαγενέστερων.
Επίσης, τα σημεία των χαραγμένων βράχων βρίσκονται γεωγραφικά σε περιοχές, ή καλύτερα σε υψώματα, όπου μπορούσαν οι ιθαγενείς να παρατηρούν όχι μόνο τη γύρω περιοχή, αλλά και αρκετά μακριά στον ορίζοντα.
Αυτή η εξέλιξη της βραχογραφίας στην προϊστορική περίοδο της Ιστορίας του ανθρώπου, αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή πληροφοριών που διαθέτουμε για τις καλλιτεχνικές, πνευματικές και πολιτιστικές απαρχές της Ανθρωπότητας.
Εκτός των παραπάνω θεωριών και εικασιών, έχουν διατυπωθεί πάνω από εκατό απόψεις για την ερμηνεία αυτών των βραχο-γραφημάτων.
Ωστόσο το πράγματα έγιναν αρκετά πιο πολύπλοκα για τους επιστήμονες όταν ανακαλύφθηκε ότι αρκετά από αυτά τα αρχαιότατα δημιουργήματα σηματοδοτούν τόπους που συνδέονται μεταξύ τους με γεωμετρικές σχέσεις, ακόμη και αν τα χωρίζουν δεκάδες ή και εκατοντάδες χιλιόμετρα!
Επί πλέον, αν και υπάρχουν σε δεκάδες τοποθεσίες ανά τον κόσμο, πέρα των προαναφερθέντων, εκείνο που προκαλεί τους μελετητές τους -ερευνητές και επιστήμονες- είναι η εμφάνιση μεγάλων ομοιοτήτων μεταξύ τους. Φαίνεται πάντως, ότι οι βραχογραφίες αποτελούσαν ένα είδος συστήματος αλληλοπληροφόρησης και επικοινωνίας.
Η περίπτωση της Ελλάδας και ειδικότερα της Θεσσαλίας-Λάρισας
Βραχογραφίες, φυσικά, δεν θα μπορούσαν να λείπουν από την Ελλάδα. Αντίθετα φαίνεται ότι ήταν ήδη γνωστές στους αρχαίους Έλληνες. Σε διάφορες περιοχές, όπως στη Νάξο, στην Κρήτη, στην Εύβοια και σε νομούς της δυτικής και κεντρικής Μακεδονίας, υπάρχουν «σημαδεμένοι» βράχοι. Κατά καιρούς έχουν γίνει ανακοινώσεις και αναφορές για στημένους όρθιους λίθους (menhir), πολλές φορές σε ολόκληρες λιθοσειρές, όπως αυτές που έχουν βρεθεί έξω από την Κομοτηνή.
Το θέμα όμως των ελληνικών βραχογραφιών πήρε νέα εντυπωσιακή τροπή από την σχετικά πρόσφατη ανακάλυψη του ερευνητή Στέλιου Παπανικολάου στην περιοχή της Λάρισας. Εκεί, το 2002, αυτός ο Λαρισαίος γλύπτης και ιστορικός τέχνης ανακάλυψε μελέτησε και κατέγραψε πάνω από 600 τέτοιες πέτρες που φέρουν πάνω τους πανάρχαια σημάδια της επέμβασης του ανθρώπου!
Ο Παπανικολάου πρωτάκουσε τον όρο «γραμμένη πέτρα» στο χωριό Σπηλιά στους πρόποδες του Κισσάβου, όταν οι κάτοικοι τον συνόδεψαν σε μία τοποθεσία της περιοχής και του έδειξαν ντοκουμέντα σχετικά με τη μεταθανάτια ζωή και τη λατρεία-επίκληση των προγόνων τους.
Από τα σύμβολα που είναι χαραγμένα, μπορεί επίσης να συμπεράνει κάποιος, ότι οι τόποι αυτοί ήταν χώροι λατρείας και θρησκευτικών συμβολισμών, όχι μόνο των τελευταίων κατοίκων της περιοχής, αλλά και πολύ μεταγενέστερων.
Επίσης, τα σημεία των χαραγμένων βράχων βρίσκονται γεωγραφικά σε περιοχές, ή καλύτερα σε υψώματα, όπου μπορούσαν οι ιθαγενείς να παρατηρούν όχι μόνο τη γύρω περιοχή, αλλά και αρκετά μακριά στον ορίζοντα.
Αυτή η εξέλιξη της βραχογραφίας στην προϊστορική περίοδο της Ιστορίας του ανθρώπου, αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή πληροφοριών που διαθέτουμε για τις καλλιτεχνικές, πνευματικές και πολιτιστικές απαρχές της Ανθρωπότητας.
Εκτός των παραπάνω θεωριών και εικασιών, έχουν διατυπωθεί πάνω από εκατό απόψεις για την ερμηνεία αυτών των βραχογραφημάτων.
Ωστόσο το πράγματα έγιναν αρκετά πιο πολύπλοκα για τους επιστήμονες όταν ανακαλύφθηκε ότι αρκετά από αυτά τα αρχαιότατα δημιουργήματα σηματοδοτούν τόπους που συνδέονται μεταξύ τους με γεωμετρικές σχέσεις, ακόμη και αν τα χωρίζουν δεκάδες ή και εκατοντάδες χιλιόμετρα!
Επί πλέον, αν και υπάρχουν σε δεκάδες τοποθεσίες ανά τον κόσμο, πέρα των προαναφερθέντων, εκείνο που προκαλεί τους μελετητές τους -ερευνητές και επιστήμονες- είναι η εμφάνιση με γάλων ομοιοτήτων μεταξύ τους. Φαίνεται πάντως, ότι οι βραχογραφίες αποτελού σαν ένα είδος συστήματος αλληλοπληροφόρησης και επικοινωνίας.
Η περίπτωση της Ελλάδας και ειδικότερα της Θεσσαλίας-Λάρισας
Βραχογραφίες, φυσικά, δεν θα μπορούσαν να λείπουν από την Ελλάδα. Αντίθετα φαίνεται ότι ήταν ήδη γνωστές στους αρχαίους Έλληνες. Σε διάφορες περιοχές, όπως στη Νάξο, στην Κρήτη, στην Εύβοια και σε νομούς της δυτικής και κεντρικής Μακεδονίας, υπάρχουν «σημαδεμένοι» βράχοι. Κατά καιρούς έχουν γίνει ανακοινώσεις και αναφορές για στημένους όρθιους λίθους (menhir), πολλές φορές σε ολόκληρες λιθοσειρές, όπως αυτές που έχουν βρεθεί έξω από την Κομοτηνή.
Το θέμα όμως των ελληνικών βραχογραφιών πήρε νέα εντυπωσιακή τροπή από την σχετικά πρόσφατη ανακάλυψη του ερευνητή Στέλιου Παπανικολάου στην περιοχή της Λάρισας. Εκεί, το 2002, αυτός ο Λαρισαίος γλύπτης και ιστορικός τέχνης ανακάλυψε μελέτησε και κατέγραψε πάνω από 600 τέτοιες πέτρες που φέρουν πάνω τους πανάρχαια σημάδια της επέμβασης του ανθρώπου!
Ο Παπανικολάου πρωτάκουσε τον όρο «γραμμένη πέτρα» στο χωριό Σπηλιά στους πρόποδες του Κισσάβου, όταν οι κάτοικοι τον συνόδεψαν σε μία τοποθεσία όπου υπήρχε μία πέτρα πάνω στην οποία υπήρχαν χαραγμένα σκαλίσματα και «λακουβίτσες». Οι κάτοικοι της περιοχής πίστευαν μέχρι τότε ότι οι χαραγματιές αυτές είναι απλά σκαλίσματα των βοσκών.
Αυτή ήταν η πρώτη πέτρα, η «Γραμμένη Πέτρα Συκουρίου», από τις εκατοντάδες άλλες που ανακάλυψε η έρευνα που ξεκίνησε ο Παπανικολάου τον Οκτώβριο του 2002 και τελείωσε τον περασμένο Μάρτιο. Μέχρι το τέλος της ερευνητικής αυτής προσπάθειας ανακαλύφθηκαν εξακόσια τέτοια βραχογρα-φήματα σε μια περιοχή περίπου 200 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Τα ευρήματα αυτά ονομάστηκαν «γραμμένες πέτρες» ενώ από τελούν πλέον και όρο στην αγγλική γλώσσα («Written rocks»). Ο Σ. Παπανικολάου φωτογράφησε αυτές τις πέτρες, σημείωσε τις ακριβείς γεωγραφικές τους θέσεις και περιέλαβε όλο το υλικό που συγκέντρωσε στο βιβλίο του «600 "Γραμμένες Πέτρες": Δίαυλοι Αρχέγονης Γνώσης» (εκδ. Έλλη).
Τα σημάδια αυτά στους βράχους εμφανίζονται άλλοτε μεμονωμένα, άλλοτε σε ομάδες ανά τρία ή σε συμμετρικές τριάδες, τετράδες, πεντάδες κ.λπ. Συχνά αναπτύσσονται γύρω από μία μεγαλύτερη κεντρική κοιλότητα σε ομόκεντρους κύκλους, σε συνδυασμό με διάφορα σπειροειδή και οφιοειδή χαράγματα.
Τα προϊστορικά ευρήματα στον θεσσαλικό χώρο και ειδικότερα οχονομό της Λάρισας, έρχονται σε μία περίοδο όπου το ενδιαφέρον για την περιοχή αυτή είναι αυξημένο -ιδιαίτερα μετά την αποκάλυψη των παραπλήσιων πολιτισμών του Σέσκλου και του Διμηνιού - πολιτισμοί που σύμφωνα με τους ειδικούς αποτελούν σπουδαίους σταθμούς για τον εμπλουτισμό των γνώσεων μας για τη Μέση και τη Νεότερη Νεολιθική Περίοδο αντίστοιχα.
Τι είναι τελικά οι «Γραμμένες πέτρες»
Όπως και στον υπόλοιπο κόσμο, και στην περίπτωση της Θεσσαλίας δίνονται πολλές ερμηνείες για την προέλευση και την χρήση των βραχογραφιών. Είναι φανερό ωστόσο ότι η κλασική επιστήμη δυσκολεύεται εξαιρετικά να δώσει πιστευτές εξηγήσεις που να μην «απειλούν» το οικοδόμημα της, αφού οι βραχογραφίες χρονολογούνται συντηρητικά μέχρι και 300.000 χρόνια πίσω, εποχή που η επιστήμη δεν διανοείται να φανταστεί έγγραφη ανθρώπινη επικοινωνία... Έτσι, συνήθως λέγεται ότι οι δημιουργίες πάνω στους βράχους ήταν προσφορές προς άγνωστες σε εμάς θεότητες, ή σημάδια προσδιορισμού φυλετικών «ορίων» της συγκεκριμένης πληθυσμιακής ομάδας.
Ο Σ. Παπανικολάου όμως, τολμάει να πάει αρκετά πιο πέρα. Στο βιβλίο του, εκτός από την τοπογραφική καταγραφή, τη φωτογράφηση και την αποτύπωση των πετρών, παρουσιάζει και μία σειρά από συμπεράσματα -αποτελέσματα της μελέτης του για αυτό το κωδικοποιημένο σύστημα σήμανσης ονομάζει «Ιερή Γαιονική Πετρογλυφική»:
• Κατ' αρχήν ο ερευνητής πιστεύει ότι η φυλετική ομάδα της περιοχής αυτής που έζη σε εκεί κατά τη Νεολιθική εποχή, πρέπει να είχε κληρονομήσει γνώσεις και από μία προγενέστερη μακροχρόνια παράδοση.
• Οι άνθρωποι που χάραξαν αυτά τα σύμβολα είχαν αναπτύξει ένα κωδικοποιημένο σύστημα σήμανσης, με στόχο τη χαρτογράφηση βασικών στοιχείων του περιβάλλοντος (πηγές ενέργειας, ποτάμια, σπήλαια, γεωλο γικά ρήγματα, μεταλλεύματα, μαγνητικά πεδία, πηγές αρνητικής ενέργειας, αιτίες καταστροφών, κ.λπ.) πρακτική που καθόριζε με αρμονικό τρόπο την σχέση τους με την τροφοδότρα «μάνα Γη».
• Πιο συγκεκριμένα ο Σ. Παπανικολάου θεωρεί την δημιουργία των «Γραμμένων πε τρών» ως το αποτέλεσμα μετάδοσης ανώτερων διανοητικών εννοιών, ως ένα σύ στημα από κώδικες που παρουσιάζουν την ακριβή χαρτογράφηση των ενεργειακών δικτύων της Γης!
Αυτή η τοποθέτηση συμφωνεί και αποτελεί συνέχεια της τάσης που επικρατεί παγκόσμια στον χώρο των ερευνητών, στην προσπάθεια τους αποκρυπτογράφησης των δικτύων αυ τών. Δηλαδή σήμερα γίνεται ευρέως αποδεκτό ότι οι αρχαιότατοι καλλιτέχνες «κατέγραφαν» γνώσεις υψηλού επιπέδου, που προέρχονταν από ακόμη παλαιότερες εποχές.
• Από την παράξενη αυτή γλυπτική στους βράχους της Λάρισας, -αν ερμηνευτεί με τους γνωστούς παραδοσιακούς γεωμα-ντικούς όρους- προκύπτουν «κόμβοι», «πύλες», «συσσωρευτές», «κλείδες», «κατά νομείς», «γέφυρες», «μεταλλάκτες», κ.ά, ενώ παράλληλα αποκωδικοποιούνται τοποθεσίες από διάφορα φυσικά τοπία, όπως πηγές, λίμνες, έλη, ποτάμια, σπήλαια, «ιερά τελεστήρια», γνωστούς και άγνωστους προϊστορικούς οικισμούς, γεωλογικά ρήγματα, μεταλλεύματα. Ακόμη η ειδική «ανάγνωση» αυτών των συμβόλων αποκαλύπτει εκπληκτικά τοπία θετικής-θεραπευτικής δύναμης, αλλά και τόπους αποφυνής-εκτόνωσης αρνητικής ενέργειας και καταστροφικών συμβόλων και τόπους μυστηριακούς -ξεχωριστούς...
• Όσοι σημαντικοί λιθικοί οικισμοί ιδρύθηκαν, εγκαταστήθηκαν σε περιοχές που είχαν υποδειχθεί ως κατάλληλες από τους (πρωτο)μυημένους γεωμάντες. Κάθε οικισμός διατηρούσε μία διαμορφωμένη μεγαλιθική εγκατάσταση, όπως είναι το ιερό-τελεστήριο, το αντίστοιχο το τέμ-Μενίρ, το σύμβολο της μυστηριώδους Αρχής-Γαίας, σαν αυτό που βρέθηκε τον Μάιο του 1958 στη περιοχή «Σουφλί Μαγούλα», το νεολι θικό οικισμό κοντά στη Λάρισα, το οποίο και εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Λάρισας (βλ. φωτο γραφία).
• Ειδικότερα στη Θεσσαλία, το κεντρικό «μυητικό τελεστήριο», ή η «αρχέγονη αρχειακή κιβωτός», ή αλλιώς το θρυλούμενο ιερό της θεάς Δως, υπήρχε στην περιοχή του «Δώτιου πεδίου», η έκταση του οποίου ταυτιζόταν με την έκταση των περιοχών του σημερινού Δήμου Νέσσωνος. Τα όσα συνέβαιναν σ' αυτή την περιοχή ήταν εξαιρετικής και καθοριστικής σημασίας, όχι μόνο για τον θεσσαλικό χώρο και τον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο, αλλά και για γειτονικές γεωγραφικά περιοχές στα Βαλκάνια και στη Μικρά Ασία.
• Ο Σ. Παπανικολάου υποστηρίζει ακόμα ότι οι άνθρωποι που δημιούργησαν τα βραχογραφήματα κατοικούσαν σε μόνιμους οικισμούς (δηλαδή δεν ήταν νομάδες) και ανήκαν σ' έναν παγκόσμιο νεολιθικό πολιτισμό με κοινές «θρησκευτικές-κοσμολογικές» πεποιθήσεις! Αυτό που ένωνε τις διάφορες φυλετικές ομάδες ήταν η Μητέρα-Γη, πάνω στην οποία ζούσαν και δημιουργούσαν.
• Επίσης πιστεύει ότι σε κάποια χρονική περίοδο αυτού του πολιτισμού εμφανίζεται μία νέα «ιδεολογία», με αποτέλεσμα η «αρχέγονη γνώση», σταδιακά να εγκαταλειφθεί, αλλά όχι και να χαθεί. Θα υπάρξουν ωστόσο κάποιοι θεματοφύλακες που θα εξακολουθήσουν να την υπηρετούν πιστά!
Αυτοί, μακριά από τα σύγχρονα τους πολιτιστικά δρώμενα, θα συνεχίσουν να υπηρετούν το καθήκον τους που δεν είναι άλλο από την υπόδειξη των κατάλληλων τόπων για την ίδρυση Ασκληπιού, Μαντείων, εφαρμογή της ιερής αρχιτεκτονικής κ.λπ. Σε αυτή τη νέα εποχή, ο κοινός παγκόσμιος πολιτισμός θα κατακερματιστεί και μία ποικιλία ιδιαίτερων και ιδιόμορφων «εθνικών» πολιτισμών θα προκύψει.
Η σημερινή κατάσταση αυτών των μνημείων
Οι κατασκευές της Μεγαλιθικής εποχής και τα διάφορα σχετικά πέτρινα συγκροτήματα που υπήρχαν στα πεδινά -ντολμέν, κρόμλεχ, συστοιχίες μενίρς, κ.λπ.- έχουν καταστραφεί από διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως από καλλιέργειες αγρών, την οικιστική ανάπτυξη, ενώ πολλά καταστράφηκαν είτε από την άγνοια και την αδιαφορία των περιοίκων, είτε σκόπιμα από ενέργειες ατόμων που ήταν ενάντιοι στην ύπαρξη ενός τέτοιου πολιτισμού. Την ίδια στιγμή δεν είχε -και δε έχει-παρθεί κανένα μέτρο προστασίας από τις υπεύθυνες κρατικές Υπηρεσίες. Τα μνημεία που έχουν διασωθεί οφείλουν την ύπαρξη τους στην απομακρυσμένη τοποθεσία τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ελλάδα έχουν καταμετρηθεί περίπου 15.000 θέσεις «Γραμμένων πετρών». Πρόκειται ουσιαστικά για πολύτιμα μνημεία απώτατου παρελθόντος τα οποία δεν έχουν επιστημονικά καταγραφεί.
Στην πραγματικότητα, χρόνο με το χρόνο, οι ανακαλύψεις από διάφορες επιστημονικές κοινότητες, είτε πρόκειται για ιστορικούς, είτε γενετιστές, είτε αρχαιολόγους, κλονίζουν και καταρρίπτουν κάθε θεωρία της γνωστής -γραμμικής- εξέλιξης της ανθρώπινης γνώσης. Αν και η αποκρυπτογράφηση των «Γραμμένων πετρών» είναι μία διαδικασία που απαιτεί χρόνο και επιστημονική κατάρτιση, εντούτοις η αρχή έχει γίνει. Η «μετάφραση» των μηνυμάτων που είναι σκαλισμένα στις αρχέγονες αυτές πέτρες είναι πιθανό να αποτελέσει κινητήριο μοχλό στην ερευνητική αυτή προσπάθεια κατανόησης της ανθρώπινης προϊστορικής γνώσης.
