Όπως όλοι μας, έτσι και οι επιστήμονες αναρωτιούνται εδώ και πολύ καιρό, τι συμβαίνει στο μυαλό των δολοφόνων, ή μάλλον τι πηγαίνει στραβά. Η επικρατούσα άποψη είναι ότι οι πραγματικές ρίζες της βίας, βρίσκονται σε κακές περιβαλλοντικές συνθήκες και στην ύπαρξη βίαιων γονιών. Η άποψη αυτή, υποστηρίζεται ακόμα επιστημονικά και είναι πολιτικά ορθή. Όμως ένα ολοένα αυξανόμενο πλήθος αποδεικτικών στοιχείων, με μελέτες στις οποίες σαρώνεται ο εγκέφαλος δολοφόνων με σύγχρονες τεχνολογίες, υποστηρίζουν ότι βλάβη ή φτωχή λειτουργία μιας συγκεκριμένης περιοχής του εγκεφάλου - του προμετωπιαίου φλοιού, που βρίσκεται ακριβώς πίσω από το μέτωπο και τα μάτια-εμπλέκεται συχνά σε βίαιες συμπεριφορές.Αν και πολλές ομάδες μελετούν το ζήτημα, η πιο εντυπωσιακή ορατή απόδειξη της σύνδεσης εγκεφαλικής βλάβης και βίας είναι η μελέτη του Adrian Raine, κλινικού νευροεπιστήμονα στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες. Μεταξύ άλλων, ο Raine πραγματοποίησε PET scan τομογραφίες (Τομογραφίες Εκπομπής Ποζιτρονίων), σε 41 δολοφόνους και 41 φυσιολογικούς ανθρώπους της ίδιας ηλικίας. Σε κάθε ομάδα, τα 39 από τα 41 άτομα ήταν αρσενικά. (Οι PET τομογραφίες μετράνε την πρόσληψη γλυκόζης από τα εγκεφαλικά κύτταρα, δείχνοντας έτσι ποιες περιοχές του εγκεφάλου είναι πιο ενεργές). Oι δολοφόνοι είχαν χαμηλότερο μεταβολισμό της γλυκόζης στον προμετωπιαίο φλοιό, γεγονός που αποτελεί ένδειξη ότι η περιοχή αυτή δεν λειτουργεί όπως θα έπρεπε ώστε να αναστέλλει τις επιθετικές παρορμήσεις.Τα αποτελέσματα αυτά συμφωνούν με παλαιότερες μελέτες ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Αϊόβα, που έδειξαν ότι υγιείς άνθρωποι με βλάβη στον προμετωπιαίο φλοιό, γίνονται παρορμητικοί και αντικοινωνικοί. Επίσης, τα αποτελέσματα αυτά έρχονται σε συμφωνία με τις έρευνες των Δρ. Dorothy Otnow Lewis -καθηγητής ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ν. Υόρκης και κλινικός καθηγητής ψυχιατρικής στο κέντρο μελέτης παιδιών του Πανεπιστημίου Υale- και Δρ. Jonathan Pincus - διευθυντής νευρολογίας στο ιατρικό κέντρο βετεράνων- οι οποίοι βασιζόμενοι σε κλασσικούς νευροψυχολογικούς ελέγχους, έδειξαν ότι η βίαιη συμπεριφορά σχετίζεται με βλάβη στον προμετωπιαίο φλοιό.Όμως οι δολοφόνοι σίγουρα δεν είναι όλοι ίδιοι μεταξύ τους. Όταν ο Raine χώρισε τους δολοφόνους σε δύο ομάδες, σε εκείνους που διέπραξαν φόνο εκ προμελέτης και σε εκείνους που σκότωσαν ασυναίσθητα, ήταν οι παρορμητικοί δολοφόνοι που έδειξαν την φτωχότερη λειτουργία στον προμετωπιαίο φλοιό. Επιπλέον στον εγκέφαλο των δολοφόνων, το μεσολόβιο- μια ζώνη ιστού που συνδέει το δεξί με το αριστερό ημισφαίριο-επίσης λειτουργούσε ανεπαρκώς. Αυτό φαίνεται λογικό γιατί ίσως να σημαίνει ότι το αριστερό ημισφαίριο δεν μπορεί να "μιλήσει" στο πιο συναισθηματικό δεξί ημισφαίριο, παρεμποδίζοντας έτσι τον έλεγχο των επιθετικών ενστίκτων.

Επιπλέον οι βαθύτερες περιοχές του εγκεφάλου από τις οποίες προέρχονται πρωτόγονα αισθήματα όπως ο φόβος και η επιθετικότητα, ήταν πιο ενεργές στον εγκέφαλο των δολοφόνων σε σχέση με τους φυσιολογικούς μάρτυρες. Για παράδειγμα, ο Raine χρησιμοποίησε μαγνητικό τομογράφο για να δει την δομή του εγκεφάλου διαταραγμένων ανθρώπων με αντικοινωνική συμπεριφορά- οι άνθρωποι αυτοί εμφανίζουν μια ψυχοπαθητική έλλειψη μεταμέλειας, μια έφεση στην καταπάτηση των νόμων και στο βίαιο έγκλημα. Βρήκε λοιπόν, ότι στους ανθρώπους αυτούς, τα εγκεφαλικά κύτταρα στην περιοχή του προμετωπιαίου φλοιού ήταν κατά μέσο όρο 11% περίπου μικρότερα, σε σχέση με το φυσιολογικό. Αυτό αποτελεί ακόμα μια ένδειξη ότι η δυσλειτουργία ή η βλάβη σε αυτήν την περιοχή μπορεί να προδιαθέσει τους ανθρώπους σε επιθετική και εχθρική συμπεριφορά.

Το βασικό μοντέλο για το πώς προκύπτει η βία, λέει ότι τα αρχικά ένστικτα προέρχονται από βαθύτερες περιοχές του μεταιχμιακού συστήματος (όπως τα αμύγδαλα, ο υποθάλαμος), ή του συναισθηματικού εγκεφάλου. Κατόπιν είναι δουλειά του προμετωπιαίου φλοιού να αποφασίσει αν θα ακολουθήσει αυτές τις παρορμήσεις ή όχι, έχει δηλαδή έναν εκτελεστικό ρόλο. Όμως όσο και αν είναι συναρπαστικά τα δεδομένα από τις εγκεφαλικές τομογραφίες, η βλάβη ή η δυσλειτουργία δεν μπορεί από μόνη της να εξηγήσει την βία. Aυτό που δημιουργεί ένα "μίγμα" βίας, είναι η συνθήκη στην οποία, ένα παιδί με εγκεφαλική βλάβη μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον κακοποίησης. Επιπλέον, ένα τέτοιο παιδί είναι επιρεπές σε ψύχωση και απώλεια επαφής με την πραγματικότητα.

Επίσης, μια μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Maryland, Rockville, συνδέει τον προμετωπιαίο φλοιό με την βίαιη συμπεριφορά. Η μελέτη αυτή, έδειξε ότι υπάρχουν αρκετές βιολογικές ομοιότητες μεταξύ των βίαιων ανθρώπων και εκείνων που κάνουν κατάχρηση φαρμάκων. Και στις δύο κατηγορίες ανθρώπων, διαπιστώθηκε ελλειπής λειτουργικότητα του προμετωπιαίου φλοιού. Προάγγελοι τέτοιων συμπεριφορών, είναι ο αυθορμητισμός, η έλλειψη αναστολών, η φτωχή ικανότητα λήψης αποφάσεων και η η ανικανότητα εκτίμησης των συνεπειών μιας πράξης (Fishbein, D. 2000. Criminal Justice & Behavior, vol 27(2), 139-159).

Eίναι αξιοσημείωτο ότι καμιά από τις μελέτες αυτές δεν μπορεί να εξηγήσει ένα από τα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά της βίαιης συμπεριφοράς, ότι δηλαδή εκτός από σπάνιες εξαιρέσεις, είναι κατά βάση γένους αρσενικού σε όλους τους πολιτισμούς. Μια θεωρία για αυτήν την εντυπωσιακή διαφορά μεταξύ των φύλων πρεσβεύει ότι η διαφορά αυτή, οφείλεται στην ορμόνη τεστοστερόνη τα επίπεδα της οποίας είναι υψηλότερα στους άντρες. Όμως το πως αυτή η ορμόνη καταφέρνει να ενεργοποιήσει τα μονοπάτια της βίας στον εγκέφαλο, παραμένει άγνωστο. Σε πειραματόζωα υπάρχουν σημαντικά δεδομένα που συνδέουν την βίαιη συμπεριφορά με υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης ενώ ο ευνουχισμός των πειραματοζώων, οδήγησε σε μείωση της επιθετικότητας. Στον άνθρωπο όμως, τα πράγματα δεν είναι τόσο ξεκάθαρα, αν και έχει παρατηρηθεί από έρευνες σε φυλακισμένους -άντρες και γυναίκες- σύνδεση υψηλών επιπέδων τεστοστερόνης με αυξημένη επιθετικότητα. Επίσης έχει παρατηρηθεί ότι άνθρωποι που ασχολούνται με το body building και κάνουν χρήση στεροειδών τα οποία μοιάζουν χημικά με την τεστοστερόνη, εμφανίζουν επίσης αυξημένη επιθετικότητα.


Κάποιες άλλες μελέτες, συσχετίζουν και την σεροτονίνη (5HT), με την εκδήλωση βίας. "Φαίνεται ότι πολύ υψηλά ή πολύ χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης ίσως αυξάνουν την επιθετικότητα", επισημαίνει ο νευροβιολόγος Δρ. Ed Kravitz, από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Harvard. Ο πολύ σημαντικός αυτός νευροδιαβιβαστής, έχει ενοχοποιηθεί και για τις τάσεις αυτοκτονίας. Μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη από το Πανεπιστήμιο Columbia, βρήκε σημαντικές διαφορές στην νευροβιολογία ανθρώπων με κατάθλιψη και ταυτόχρονα με τάσεις αυτοκτονίας και ανθρώπων που υποφέρουν επίσης από κατάθλιψη, αλλά δεν εμφανίζουν τάσεις αυτοκτονίας. Σύμφωνα με την μελέτη αυτή, τα επίπεδα σεροτονίνης είναι εκείνα που καθορίζουν την ουδό για την πυροδότηση μιας αυτοκτονικής συμπεριφοράς. Η μελέτη έδειξε ότι σε ανθρώπους που αποπειράθηκαν να αυτοκτονήσουν οι μεταβολίτες της σεροτονίνης στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό ήταν σε χαμηλά επίπεδα ενώ διαπιστώθηκε επίσης χαμηλή ενεργότητα σεροτονίνης στον προμετωπιαίο φλοιό. Το πολύ εντυπωσιακό στοιχείο σε αυτή τη μελέτη είναι ότι οι ερευνητές έδειξαν μέσω της PET scan τεχνικής, ότι τα επίπεδα σεροτονίνης μπορούν να ανιχνευθούν και να μετρηθούν. Αυτό υποδηλώνει ότι ίσως να μπορούμε με αυτόν τον τρόπο, να "δούμε" τα επίπεδα σεροτονίνης σε έναν άνθρωπο με κατάθλιψη, ώστε να διαπιστώσουμε εάν είναι υποψήφιος για απόπειρα αυτοκτονίας και έτσι να υπάρχει η δυνατότητα της έγκαιρης και δραστικής παρέμβασης.

Η διαφορά στην εγκεφαλική λειτουργία μεταξύ των δύο φύλων όμως δεν έχει εντοπιστεί μόνο σε αυτήν την έκφανση της συμπεριφοράς. Πάρα πολλές μελέτες έχουν αποκαλύψει πολλές διαφορές μεταξύ ανδρικού και γυναικείου εγκεφάλου. Στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια επιστήμονες έδειξαν ότι οι άντρες έχουν μεγαλύτερο ποσοστό λευκής ουσίας σε σχέση με τις γυναίκες. Αντίθετα οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερο ποσοστό φαιάς ουσίας. Οι άντρες έχουν την ίδια ποσότητα λευκής ουσίας και στα δύο ημισφαίρια ενώ έχουν πειρσσότερη ποσότητα φαιάς ουσίας στο αριστερό ημισφαίριο σε σχέση με το δεξί. Οι γυναίκες όμως, δεν παρουσιάζουν τέτοιου είδους διαφορές στα ημισφαίρια τους. Η αυξημένη ποσότητα φαιάς ουσίας στις γυναίκες πιστεύεται ότι αντισταθμίζει τον μικρότερο κρανιακό χώρο. (Gur, et. al. J. of Neuroscience, 1999, vol. 19(10), 4065 - 4072).


Σε μια άλλη μελέτη που έγινε στο Amsterdam, σε μια ομάδα γυναικών και σε μια ισάριθμη ομάδα ανδρών, παρουσιάστηκαν εικόνες από κόμικς με διάφορες εκφράσεις. Τα υπό μελέτη άτομα θα έπρεπε να καταγράψουν ποιες από αυτές ήταν θετικές και ποιες αρνητικές. Κάποιες εικόνες επεξεργάσθηκαν μόνο από το δεξί μάτι (αριστερό ημισφαίριο) και κάποιες άλλες μόνο από το αριστερό μάτι (δεξί ημισφαίριο). Οι γυναίκες έκριναν γενικότερα τα πρόσωπα ως θετικά, σε σχέση με τους άντρες. Επίσης οι γυναίκες έκριναν ως θετικές τις ουδέτερες εκφράσεις όταν τις επεξεργάσθηκαν με το αριστερό ημισφαίριο (δεξί μάτι), ενώ οι άντρες δεν παρουσίασαν καμιά διαφορά στην συναισθηματική ερμηνεία των εικόνων μεταξύ των ημισφαιρίων τους.

Μια άλλη μελέτη, που έγινε σε παιδιά της έκτης τάξης του δημοτικού σχολείου έδειξε πως τα κορίτσια ήταν πιο επίμονα από τα αγόρια κατά τη διάρκεια επίλυσης μαθηματικών ασκήσεων. Όμως τα κορίτσια είχαν χαμηλότερη αυτοπεποίθηση από τα αγόρια και εμφάνιζαν την τάση να προσάπτουν τα λάθη τους στην δυσκολία του προβλήματος. (Vermeer, et. al. J. of Ed. Psych. 2000 vol.92(2), 308-315).

Σε μια άλλη έρευνα, μελετήθηκε η διαφορά μεταξύ των δύο φύλων στη διαδικασία της σύντομης μνήμης, όπου ενεργοποιείται και πάλι, ο προμετωπιαίος φλοιός αλλά και οι βρεγματικές περιοχές. Η έρευνα αυτή πραγματοποιήθηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, και έδειξε ότι οι άνδρες προτιμούν να χρησιμοποιούν το δεξί ημισφαίριο ή δε δείχνουν καμία προτίμηση μεταξύ των δύο ημισφαιρίων, ενώ οι γυναίκες δείχνουν μια σημαντική προτίμηση στο αριστερό ημισφαίριο. Επίσης, οι γυναίκες αν και αντιδρούσαν αργότερα, ήταν πιο ακριβείς στην απόδοση τους. (Speck, O. et al. 2000. Neuroreport, Vol 11(11), 2581-2585).

Τέλος, όπως έχει προκύψει από διάφορες πρόσφατες επιστημονικές μελέτες, που ασχολούνται με την βίαιη συμπεριφορά από μια ψυχολογική σκοπιά, οι επιθετικές συμπεριφορές δεν φαίνεται να οφείλονται σε χαμηλή αυτοπεποίθηση αλλά μάλλον το αντίθετο συμβαίνει. Έχει διαπιστωθεί δηλαδή ότι τέτοιου είδους συμπεριφορές μάλον συνδέονται με ένα ναρκισσικό προφίλ και με μια αίσθηση απειλής του εγώ. Current Directions in Psychological Science. 2000 Feb Vol 9(1) 26-29. Aggressive Behavior. 1998 Vol 24(6) 421-438. Journal of Personality & Social Psychology. 1998 Jul Vol 75(1) 219-229.

Πρόσφατα στον πολύπλοκο και σημαντικό ρόλο του προμετωπιαίου φλοιού, προστέθηκε και ένας ακόμη, μέσα από μια μελέτη ενός Πανεπιστημίου του Τορόντο. Η μελέτη αυτή, αποκάλυψε τη σύνδεση αυτής της εγκεφαλικής περιοχής και με μια ακόμα διαδικασία, αυτή του χιούμορ. Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή, είτε επεξεργαζόμαστε ένα λογοπαίγνιο είτε ένα σημασιολογικό ανέκδοτο, ενεργοποιείται ο προμετωπιαίος φλοιός. Φαίνεται λοιπόν, πως υπάρχει ένας ακόμα λόγος που επιβάλλει να κάνουμε χιούμορ μέσα στην τάξη- ενισχύει την εγκεφαλική δραστηριότητα, στις ανώτερες περιοχές του εγκεφάλου. Goel, V & Dolan, R. (2001). Nature Neuroscience, vol 4(3), 237-238.

Τελικά, το μόνο σίγουρο είναι, πως η εξήγηση και ανάλυση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, θα γοητεύει και θα πυροδοτεί την φαντασία των επιστημόνων για πολύ καιρό ακόμα, για όσο ο ανθρώπινος εγκέφαλος θα αναζητά την ταυτότητα του.

πηγη:http://www.sciencenews.gr/afieromata/brain/brain.asp